Haluksy - paluch koślawy - objawy, przyczyny, leczenie

Haluksy - czym są haluksy?

Jest to jedna z najczęściej występujących deformacji przodostopia, dotykających głównie kobiety. Polega ona na postępującym koślawieniu (odchylaniu do boku) palucha w pierwszym stawie śródstopno-palcowym i charakterystycznym uwypukleniem się głowy kości śródstopia po wewnętrznej stronie stopy. W tym miejscu dochodzi często do podrażnienia tkanek miękkich prowadzących do stanów zapalnych i powstawania pęcherzy. Delikatna deformacja do ok 15° w stosunku do neutralnej osi stawu jest uważana za normalną. Kiedy paluch odchylony jest bardziej lub gdy powoduje dolegliwości bólowe, należy skonsultować się ze specjalistą. W poważniejszych przypadkach, paluch rotuje się a nawet zachodzi nad lub podchodzi pod drugi palec. Bywa że prowadzi to do zwichnięć w stawie śródstopno-palcowym a drugi palec często przybiera postać palca młotkowatego. W przypadkach długotrwałych, koślawieniu palucha towarzyszy równiez osteoartroza (zmiany zwyrodnieniowe stawów) która z czasem prowadzi do trwałego zesztywnienia palucha.

Haluksy objawy

Oczywistym objawem haluksów jest charakterystyczne wizualne odchylenie palca w stosunku do sródstopia, któremu zwykle towarzyszy przyśrodkowe zaczerwienienie, powstawanie cyst i pecherzy. Paluch dotkniety koślawością charakteryzuje zmniejszenie zakresu zgięcia podeszwowego i grzbietowego, często występującego z trzeszczeniem podczas testowania ruchu. Jeżeli drugi palec przybiera postać młotkowatą (bardziej niestabilną), często dochodzi wtedy do przyspieszonego koślawienia palucha.

Paluch koślawy przyczyny

Haluksy mogą pojawić się u osób w różnym wieku i zwykle stopień deformacji postępuje z upływem czasu. Zmianom morfologicznym towarzyszy pojawienie się i stopniowe nasilanie dolegliwości bólowych.

Najpoważniejszą znaną przyczyną jest dziedziczność. Osoby które maja skłonności do wystąpienia palucha koślawego niestety niewiele mogą na to poradzić. Mogą natomiast spowolnić postęp deformacji i złagodzić ból. Na stopień nasilenia deformacji oraz tempo zaawansowania zmian przyczyniają się różne czynniki zewnętrzne: nieodpowiednie (ciasne i wysokie) obuwie, brak aktywności fizycznej oraz nadwaga. Nadmierna ruchomość stawów stopy i niestabilność więzadłowa, a także zaburzenia równowagi mięśniowej mogą niekorzystnie wpływać na biomechanikę stopy a tym samym również przyczynić się do powstania haluksów.

Gówną przyczyną bólu towarzyszącego haluksom jest mechaniczne podrażnienie uwypuklonej głowy pierwszej kości śródstopia przez obuwie. Następstwem chronicznego podrażnienia jest powstawanie bolesnych cyst i pęcherzy.

Diagnostyka

Haluksy są widoczne gołym okiem i ich potwierdznie nie wymaga wyszukanych technik diagnostycznych. Te sa natomiast zalecane w przypadkach kiedy dolegliwości bólowe wymykają się spod kontroli. Służą one do ustalenia stopnia deformacji stawu i okolicznych tkanek i podjęcia ewentualnej decyzji o zabiegu operacyjnym.

Haluksy leczenie

W początkowych etapach schorzenia, kiedy to bierna korekcja koślawości jest jeszcze możliwa warto zasięgnąć porady podologa. Specjalista od biomechanicznej analizy chodu ustali czy haluksy zostały nabyte z powodu nieprawidłowości funkcji stopy i zaproponuje użycie odpowiednio dobranej wkładki do butów. Pomimo iż nie będzie to permanentna korekcja deformacji, w niektórych przypadkach stosowanie wkładki spowolnią postęp choroby i złagodzą dolegliwości bólowe. Zaleca się wkładki o długości ¾, które nie spowodują ucisku na stawy śródstopno-palcowe.

Obuwie zalecane w przypadku haluksów musi być przede wszystkim odpowiednio obszerne. Dobrym pomysłem może okazać noszenie butów o rozmiar większych, które tym samych zapewnią zdeformowanej stopie więcej miejsca i przeciwdziałają zmianom otarciowym. Należy unikać obuwia wsuwanego a nakładać buty które mają możliwość sznurowania lub zapinania na rzepy itp.

W sprzedaży powrzechnie dostępne są różnego rodzaju (silikonowe, neoprenowe, itp.) ochraniacze haluksówdo stosowania na zdeformowany staw. Ich zadaniem jest zmniejszenie podrażnienia skórnego powodowanego przez wnętrze buta. Dodatkowo spotkać się można z ortezami, klinami i wszelakimi aparatami korekcyjnymi do „naprostowywania” palucha i palca młotkowatego. Z badań wynika jednak iż nie są one skuteczne w leczeniu koślawości.

Niesterydowe leki przeciwzapalne (np ibuprofen, naproxen, diklofenac) moga być stosowane w celu redukcji bólu. Innym sposobem na złagodzenie dolegliwości może być dostawowy zastrzyk sterydowy.

Dobrze wykonana chirurgia stopy jest aktualnie jedyną formą skutecznej korekcji koślawości. Metody operacyjne skutecznie ewoluowały w ostatnich latach i operacje haluksów cieszą się teraz dużo większym powodzeniem. W większości przypadków, pacjenci są w stanie obciążać operowaną stopę już w kilka godzin po zabiegu i jeżeli metoda operacyjna jest dobrze dobrana (jest ich ponad 100) powrót schorzenia jest rzadkością. Rekonwalescencja pooperacyjna trwa zwykle około sześciu tygodni i wymaga opieki rehabilitanta. W zaawansowanych stadiach chorobowych, kiedy proces zwyrodnieniowy stawu uniemożliwia normalną funkcję palucha stosowane są endoprotezy (sztuczny staw).

Rokowanie

Prawdopodobieństwo wystąpienia palucha koślawego zwiększa się wraz z wiekiem oraz jak już wspomniano w powyżej, ryzyko jest stosunkowo wyższe u kobiet. Problem dotyka zwykle obie stopy, choć często bardziej dotkliwa jest tylko jedna z nich.

Rokowanie zależy od wielu czynników i jest bardzo trudne do podsumowania w tym paragrafie. Do dziś wykonano niewiele badań porównujących dostępne sposoby leczenia haluksów, a badania istniejące nie wyciągają jednoznacznych wniosków. Jedyna pewna konkluzja to taka, że rezultaty leczenia operacyjnego znacznie przewyższają to z postępowania niechirurgicznego.

Profilaktyka

Korekcja funkcji biomechanicznej stopy może zapobiegać przeciążeniom przyśrodkowej kolumny stopy (do której należy również opisywany pierwszy staw śródstopno-palcowy), a tym samym pogłębianiu koślawości palucha. Dodatkowo, jak już zostało to opisane w powyższym artykule, stosowanie odpowiedniego obuwia z pewnością przyczyni się do zmniejszenia dolegliwości skórnych związanych z podrażnieniem uwypuklonej głowy kości środstopia.

Autor: mgr Michał Angerman
Fizjoterapeuta, Specjalista Podolog