Nerwiak Mortona

Nerwiak Mortona - co to jest?

Nerwiak Mortona (zwany również Chorobą Mortona, Neuralgią Mortona, Nerwiakiem Międzypalcowym lub Metatarsalgią Mortona) to schorzenie dotykające nerwy zaopatrujące palce stóp (nerwy podeszwowe wspólne). Pojęcie nerwiak pomimo iż powszechnie przyjęte jest najmniej odpowiednie z tych powyżej wymienionych. Sygnalizuje on bowiem niezłośliwy nowotwór nerwu, który jest raczej rzadkością. Bardziej odpowiednią nazwą jest „neuralgia”, która sugeruje włókniste zgrubienie tkanki nerwowej na skutek mechanicznego podrażnienia, zapalenia i zwyrodnienia nerwu. Obecność takiego “guzka” powoduje dodatkowe podrażnienie nerwu i jego ucisk przez sąsiadujące kości śródstopia czego następstwem może być wtórny rozrost patologicznego zgrubienia. Tylko poprawna diagnoza i przerwanie tego błędnego koła może zagwarantować pacjentowi powrót do zdrowia.  Schorzenie to stosunkowo częściej dotyka kobiety - szczególnie te pomiędzy 40tym a 50tym rokiem życia. Może ono występować jednostronnie lub w obu stopach. Dodatkowo nierzadko pojawia się w dwóch przestrzeniach międzypalcowych - pomiędzy palcem trzecim i czwartym (najczęściej) lub/i drugim i trzecim.

Objawy choroby Mortona

Początkowo często opisywanym odczuciem jest mrowienie w okolicy między palcami lub kośćmi śródstopia - głównie po stronie podeszwowej. Stopniowo jednak (wraz ze wzrostem zgrubienia i jego podrażnieniem) nasila się i prowadzi do dolegliwości bólowych. Najczęstszym opisem bólu u pacjentów z Chorobą Mortona jest ból ostry -  postrzałowy, palący lub piekący zlokalizowany w okolicy stawów śródstopno-palcowych lub promieniujący do nasady palców. Czasami towarzyszy mu także wrażenie skurczu palców. Pacjenci często opisują ich odczucia jakoby chodzili „z kamieniem w bucie”. Dolegliwości są na ogół gorsze podczas chodzenia a w szczególności kiedy stopa jest uciskana przez zbyt wąskie obuwie. Ulgę natomiast przynosi odpoczynek od butów i obciążenia stóp oraz masaż stopy. Dolegliwości mogą towarzyszyć pacjentom w sposób przewlekły lub sporadyczny – np dwa/trzy razy w tygodniu bez konkretnego powodu.

Przyczyny choroby Mortona

Jak w większości dolegliwości stopy, przyczyny Metatarsalgii Mortona nie są do końca poznane. Jednakże najprawdobodobniejszym powodem jest mechaniczne podrażnienie nerwu na skutek nadruchomości bocznej funkcjonalnej kolumny stopy (czwartego i piątego Raya). To w połączeniu z nieodpowiednio dobranym obuwiem (zbyt wąskim / szpiczastym, na wysokim obcasie) może zwiększyć szanse na wystąpienie schorzenia poprzez kompresję nerwu znajdującego się pomiędzy zaciskanymi głowami kości śródstopia. Anatomia kości i stawów śródstopia ma tu więc duże znaczenie, gdyż osoby ze stosunkowo wąskim przodostopiem są w grupie podwyższonego ryzyka wystąpienia objawów. Dodatkowo, na wystapienie Choroby Mortona narażone są osoby z patologicznym ustawieniem palców - palce młotkowate i młoteczkowate oraz paluch koślawy, a także te z płaskostopiem lub stopą wydrążoną. Zdarza się również że inne schorzenia przebiegające w bezpośredniej okolicy nerwu podeszwowego mogą wywołać ich podrażnienie. Należą do nich tłuszczak, zapalenie kaletek maziowych lub zapalenie torebek czy stawów śródstopno-palcowych.

Diagnostyka

W większości przypadków Metatarsalgia Mortona może być zdiagnozowana poprzez szczegółowy wywiad z pacjentem oraz wykonanie testu na Objaw Muldera. Dodatkowo, większe zmiany neuralgiczne mogą być wykryte poprzez dokładną palpację przestrzeni między kośćmi śródstopia. W razie niepewności co do diagnozy pomocne może okazać się badanie ultrasonograficzne lub rezonans magnetyczny, które dodatkowo pozwolą na opisanie wielkości „nerwiaka” , wspomogą rokowanie leczenia oraz wykluczą schorzenia z którymi Choroba Mortona może być mylona – zapalenie kaletki maziowej lub torebki stawowej, martwica kości czy złamanie zmęczeniowe kości śródstopia.

Leczenie

Pierwszym krokiem w leczeniu jest porada dotycząca odpowiedniego obuwia. Osoby z postawioną diagnozą powinny unikać butów wąskich, które powodują ucisk przodostopia oraz wysokich obcasów które zwiększą obciążenia wywierane na głowy kości śródstopia.Dokonując wyboru obuwia należy pamiętać aby przyszwa buta była obszerna na tyle, by z łatwością pomieścić specjalistyczną wkładkę ortopedyczną oraz stopę nie powodując przy tym nadmiernego ucisku na przodostopie. Popularna opcją jest zakup butów o jeden rozmiar większych. Podczas projektowania wyżej wspomnianej wkładki pod uwagę brana będzie prawdopodobna przyczyna powstania dolegliwości oraz sposób jej korekcji. Postawionym celem będzie również bezpośrednie odciążenie okolicy nerwiaka. Popularną cechą takiej ortezy jest zastosowanie w niej specjalnej poduszeczki wpierającej trzony sąsiadujących kości śródstopia.

W przypadku kiedy powyższe metody nie dadzą pożądanego efektu terapeutycznego, następnym krokiem jest zwykle ostrzyknięcie okolicy nerwiaka mieszanką leku przeciwbólowego z kortyzonem (tzw. Blokada)

W przypadku braku satysfakcjonującej poprawy dolegliwości (lub kiedy wielkość nerwiaka stwierdzona poprzez badanie diagnostyczne wskazywać będzie na niskie szanse powodzenia leczenia nioperacyjnego) stosuje się chirurgiczne wycięcie nerwu lub jego dekompresję (usunięcię tkanek powodujących ucisk nerwiaka). Operacja ta jest stosunkowo szybka i niskoinwazyjna (kiedy wykonana jest od strony grzbietowej) oraz cieszy się dobrymi długotermiowymi rezulatami.

Rokowanie

Zwykle około 25% osób dotkniętych Chorobą Mortona unika leczenia operacyjnego i ich dolegliwości są kontrolowane wkładką ortopedyczną lub ewentualnie zastrzykami. 75% pacjentów poddających się chirurgii cieszy się brakiem nawrotu objawów choroby. Pozostali mogą wymagać ponownego zabiegu ( w przypadkach kiedy dekompresja nie była przeprowadzona w sposób wystarczający lub kiedy przypadkowo pozostawiono fragmenty tkanki nerwowej).

Profilaktyka

Podstawową zasadą prewencyjną dotyczącą większości dolegliwości stopy to zakup odpowiednio obszernego obuwia. Dobrym pomysłem może okazać się obrysowanie własnej stopy stojąc na kawałku tektury i następnie wycięcie otrzymanego kształtu. Szablon taki powinien z łatwością zmieścić się do każdego naszego buta. Dodatkowo należy pamiętać że stopa zwykle wypłaszcza się podczas dnia i buty które wydają sie „w sam raz” o poranku mogą okazać się przyciasne wieczorem. Zaleca się zachowanie ok 1cm „zapasu” w długości buta. Powszechnie już wiadomo, iż wysokie obcasy nie wplywają korzystnie na prawidłowe funkcje stopy. Oczywiście sporadyczne noszenie takiego obuwia nie powinno zaszkodzić w większym stopniu, ale notoryczne łamanie tego zalecenia może skończyć się Chorbą Mortona lub nasileniem jej objawów kiedy takowa się już pojawi.

Autor:
mgr Michał Angerman
Fizjoterapeuta, specjalista podolog