Dlaczego dzieci powinny chodzić boso?

Chodzenie bosso

Ludzka stopa jest niezwykle złożoną strukturą, która dosłownie i w przenośni stanowi podstawę całego organizmu. W chwili urodzenia stopa dziecka jest odwzorowaniem dorosłej stopy z tą różnicą, iż w znacznej większości zbudowanej z chrząstki (z upływem czasu dochodzi do kostnienia).

Często w pierwszych miesiącach życia, stopy są pomijane i niezauważane przez rodziców (co jest  błędem, gdyż właśnie w tym okresie stopy przygotowują się do chodzenia).  Dylematy i problemy pojawiają się w chwili stawiania przez dziecko pierwszych kroków. Wówczas zastanawiamy się czy dziecko prawidłowo ustawia stopy i przede wszystkim jakie buty będą odpowiednie.

Jeszcze kilka lat temu dominowała opinia, iż najlepszym wyborem będą wysokie i usztywniane buty, które zapewnią prawidłowe ustawienie i będą chronić przed rozwojem  wad stóp. Jednak coraz częściej spotkać się można z  pozytywnymi opiniami lekarzy i fizjoterapeutów na temat chodzenia na boso. Jakie korzyści niesie za sobą chodzenia na boso? O tym w dalszej części.

 

Konstrukcja stopy

Stopa jest strukturą składającą się z 26 kości, które tworzą blisko 33 stawy, stabilizowane i wzmacnianie licznymi więzadłami oraz mięśniami.

Kości w obrębie stopy można podzielić na 3 grupy:

• kości palców (14)
• kości śródstopia (5) – łączą się z jednej strony z kośćmi palców, a z drugiej z kośćmi stępu
• kości stępu (7) – piętowa, skokowa, sześcienna, łódkowata oraz 3 kości klinowate (boczna, pośrednia i przyśrodkowa)

 

Stawy stopy: skokowo-goleniowy skokowo-piętowy skokowo-piętowo-łódkowy piętowo-sześcienny skokowo-łódkowy klinowo-łódkowy stawy międzyklinowe klinowo-sześcienny stawy stępowo-śródstopne stawy międzyśródstopne stawy śródstopno-paliczkowe stawy międzypaliczkowe bliższe stawy międzypaliczkowe dalsze

Tak liczne połączenia stawowe zapewniają dużą ruchomość stopy, która kontrolowana jest przez bierny (więzadła) i czynny (mięśnie) aparat stabilizujący. Wszystkie powyższe stawy wzmacnianie są więzadłami. Mięśnie w obrębie stopy dzieli się na te położone po stronie grzbietowej i po stronie podeszwowej oraz mięśnie goleni mające swoje przyczepy w obrębie stopy. W obrębie strony grzbietowej wyróżnia się:

• prostownik krótki palców
• prostownik krótki palucha

natomiast po stronie podeszwowej stopy znajdują się:

• strona PRZYŚRODKOWA – m. odwodziciel palucha
• strona BOCZNA – m. odwodziciel palca małego, m. zginacz krótki palca małego, m. przeciwstawiacz palca małego
• strona ŚRODKOWA – m. zginacz krótki palców, m. przywodziciel palucha, m. zginacz dodatkowy, mm. glistowate I-IV, mm. międzykostne podeszwowe i grzbietowe

Rozwój stopy czyli jak zmienia się stopa dziecka

Rozwój stóp u niemowląt, mimo iż może to dziwić, przebiega już od pierwszych dni życia. Bardzo ważne okazuje się zapewnienie dzieciom swobody ruchu, tak aby miały możliwość poznawania swojego ciała i jego zdolności ruchowych. Stopniowo, w miarę rozwoju, dzieci uderzają piętami o podłoże, trą stópkami o siebie, chwytają je w ręce czy odpychają się i sprężynują. Wszystkie te aktywności mają jeden wspólny cel: przygotować stopy do pierwszych kroków. I to właśnie w tych pierwszych miesiącach życia kształtowane są wzorce ruchowe, które będą wpływały na późniejszy chód. Dlatego też warto przestrzegać w tym okresie kilku prostych zasad:

• umożliwić dziecku swobodę ruchu – aktywności jakie podejmuje niemowlę przygotowują ciało do przebywania w wyższych pozycjach oraz do rozpoczęcia przemieszczania się
• unikać BUTÓW do momentu rozpoczęcia nauki chodu – zakładanie butów niemowlętom ogranicza możliwości ruchowe stopy, a także pozbawia doświadczania różnorodnych bodźców

Kolejnym etapem istotnym z punktu widzenia rozwijających się stóp jest moment rozpoczęcia nauki samodzielnego chodu. W tym czasie stopy poddawane są obciążeniom osiowym wynikającym z przyjęcia pionowej postawy, co wpływa na ich stopniowe kształtowanie się. Początkowo stopa dziecka jest pozornie płaska w wyniku niewykształconych łuków stopy oraz dość grubej warstwy „poduszki” tłuszczowej pokrywającej stronę podeszwową. Wysklepienie stopy pojawia się około 3-4 roku życia, jednak naukowcy biją na alarm, iż obecnie proces wysklepiania trwa coraz dłużej, często przyczyniając się do rozwoju stóp o obniżonym sklepieniu oraz płaskostopia. 

Co jest przyczyną narastającego problemu rozwoju stóp u dzieci? W dużej mierze zaburzenia wynikają z niewydolności aparatu mięśniowo-więzadłowego stopy, a także przeciążeń i deformacji stóp, będących konsekwencją:

• zbyt wczesnego zakładania obuwia (krępowanie naturalnej ruchomości stóp)
• źle dobranego obuwia
• zbyt wczesnego obciążania stóp poprzez wczesną pionizację (chodziki, chodzenie za ręce)

Rozwój stóp dziecka nie kończy się w chwili rozpoczęcia chodzenia, ale trwa jeszcze przez dłuższy czas. Warto o tym pamiętać przy okazji codziennych aktywności dziecka, a  także przy doborze obuwia oraz czasu spędzanego w nim.

Korzyści płynące z chodzenia boso

Chodzenie boso niesie za sobą wiele korzyści, zarówno ze strony układu mięśniowo-więzadłowego jak i proprioceptywnego oraz immunologicznego. Pozytywne oddziaływanie zauważa się również w postaci relaksu dla stóp (chodzenie boso stanowi formę masażu zmniejszającego wzmożone napięcia w obrębie stóp), a także poprawy kontroli motorycznej (chodzenie boso wymaga większej uważności i koncentracji, co przekłada się na jakość chodu).

Korzyści płynące z chodzenia boso:

1. poprawa stabilności stopy i całej kończyny dolnej

Poprzez chodzenie boso stymuluje się układ czucia głębokiego (lepsze czucie ruchu oraz ułożenia w przestrzeni), a także wzmacnia układ stabilizacyjny (bierny-więzadła, czynny-mięśnie). Stopa w sztywnym bucie często pozbawiona jest stymulacji ze zmiennego podłoża, co przyczynia się do niewydolności struktur mięśniowo-więzadłowych. Chodzenie, bieganie czy zabawy boso dostarczają ogromnej dawki bodźców zewnętrznych, które przyczyniają się do wzmacniania mięśni nie tylko stopy, ale całej kończyny dolnej. Stabilniejsza stopa przyczynia się do lepszej kontroli ciała w wyższych pozycjach, umożliwiając swobodniejsze ruchy.

2. wzmocnienie aparatu mięśniowo-więzadłowego

Chodząc boso po różnorodnym podłożu zmuszamy niejako struktury stopy do reagowania i przystosowywania się do zmieniających się warunków. Ma to ogromny wpływ na rozwój mięśni i więzadeł, zwłaszcza u dzieci, których stopa jeszcze się kształtuje. Jest to istotne, ponieważ niektóre wady stóp (w tym płaskostopie) często wynikają z niewydolności mięśniowo-więzadłowej.

3. poprawa czucia proprioceptywnego

Stopy są źródłem informacji o podłożu, nie w sztywnych butach, ale wtedy kiedy mamy możliwość chodzenia na boso. Wówczas właściwości terenu wymuszają kierunek i szybkość ruchu, bezpieczne przenoszenie ciężaru ciała, a także reagowanie na zmiany podłoża. Aktywność stopy wymuszona przystosowywaniem się do zmieniających się warunków sprawia, iż stopa staje się naszym zmysłem, poprzez który odczuwamy różne bodźce oraz zdecydowanie lepiej kontrolujemy każdy krok.

4. kształtowanie prawidłowego wzorca chodu

Chodzenie boso umożliwia swobodne poruszanie się stopy we wszystkich kierunkach, co wpływa na jakość ruchu całej kończyny dolnej. Prawidłowa ruchomość stopy przenosi się na ruch wyżej, w stawie kolanowym i biodrowym, a także wpływa na ustawienie miednicy i kręgosłupa. Kolejnym pozytywnym aspektem chodzenia boso jest to, iż chodzimy łagodniej, stawiając krótsze kroki z mniejszym naciskiem na podłoże. Brak amortyzacji ze strony butów sprawia, że kolana uginają się przy każdym kroku, redukując w ten sposób obciążenia. Taki sposób poruszania się jest naturalny i bezpieczny dla stawów, a także wpływa na prawidłowe kształtowanie struktur narządu ruchu.

5. wzmocnienie odporności

Chodzenie boso, zwłaszcza po powierzchniach o różnorodnej temperaturze (trawa, mokre kamienie, woda) hartuje organizm. Naczynia krwionośne przystosowują się do nagłych zmian temperatury, co prowadzi do ogólnego wzmocnienia organizmu oraz lepszej ochrony przed infekcjami.

Opracowała: mgr fizjoterapii, Katarzyna Kumor