Zwichnięcie stawu ramiennego

Staw ramienny jest największym stawem kończyny górnej. Utworzony jest przez płaską panewkę łopatki oraz głowę kości ramiennej. Umożliwia największy zakres ruchu spośród wszystkich stawów naszego ciała. Ze względu na swoją budowę (płaska panewka, duża głowa kości ramiennej) jest najczęściej ulegającym zwichnięciu stawem w układzie ruchu człowieka. Do urazu dochodzi w wyniku utraty fizjologicznego połączenia powierzchni stawowych, z towarzyszącym uszkodzeniem torebki stawowej oraz więzadeł. Najczęstszą przyczyną zwichnięcia jest upadek na wyprostowaną i odwiedzioną kończynę górną, podczas aktywności fizycznej. Uszkodzenie częściej dotyczy mężczyzn niż kobiet. Zwichnięcie stawu barkowego jest urazem poważnym, dlatego prawidłowe rozpoznanie i wdrożenie odpowiedniego leczenia jest kluczowe w kontekście powrotu stawu do pełnej sprawności.

Przyczyny

Najczęstszą przyczyną zwichnięcia stawu ramiennego jest uraz wywołany upadkiem na wyprostowane i odwiedzione ramię lub na zewnętrzną część ramienia. Może być spowodowany również wykręceniem ramienia lub bezpośrednim uderzeniem. Do uszkodzeń dochodzi z reguły podczas uprawiania dyscyplin sportowych, w szczególności siatkówki, piłki ręcznej, sportów zimowych czy sportów walki lub na skutek wypadku komunikacyjnego. Uraz wiąże się z przemieszczeniem głowy kości ramiennej w stosunku do panewki. W zależności od kierunku przemieszczenia, zwichnięcie barku dzielimy dwa typy:

• Przednie – z przemieszczeniem głowy kości ramiennej do przodu i dołu względem panewki łopatki. Występuje najczęściej i ma tendencje do nawrotów.
• Tylne – z przemieszczeniem głowy kości ramiennej do tyłu w stosunku do panewki łopatki. Występuje rzadko, w szczególności podczas wypadku motocyklowego na skutek urazu bezpośredniego. Zwichnięcie trudne do rozpoznania i późniejszego leczenia.

Objawy

Podstawowymi objawami zwichnięcia stawu ramiennego są:

• Nagły, ostry ból stawu barkowego, nasilający się przy każdej próbie ruchu kończyny
• Ograniczenie funkcji kończyny
• Uczucie przeskoczenia w stawie
• Możliwy obrzęk lub krwiak w okolicy urazu
• Zmiana obrysu stawu (asymetria względem drugiego barku)
• Wyczuwane palpacyjnie przesunięcie głowy kości ramiennej poza panewkę (do przodu i dołu lub do tyłu)
• W przypadku równoczesnego uszkodzenia nerwu pachowego możliwe są zaburzenia czucia w obrębie barku lub całkowite jego porażenie
• Przy równoczesnym uszkodzeniu nerwu mięśniowo – skórnego występują zaburzenia czucia po bocznej stronie przedramienia
• Przy współistniejącym uszkodzeniu stożka rotatorów występuje ból z typowym ograniczeniem ruchomości stawu

Rozpoznanie

Zwichnięcie ramienia jest urazem wymagającym natychmiastowej konsultacji lekarskiej. Rozpoznanie opiera się na podstawie widocznych objawów, badaniu klinicznym oraz zdjęciu RTG (badanie radiologiczne). Wymagane jest nastawienie uszkodzonego barku. Wykonuje się je w znieczuleniu ogólnym (celem zwiotczenia mięśni, które zapobiegnie rozleglejszym uszkodzeniom), odwracając mechanizm urazu. Szybka interwencja zmniejszy ryzyko wystąpienia powikłań i przyspieszy powrót do pełnej sprawności. Po nastawieniu stawu, wykonuje się kontrolne badanie RTG.

Leczenie / Fizjoterapia

Po nastawieniu stawu barkowego, obowiązuje unieruchomienie w specjalnym opatrunku Desaulta (gipsowym lub za pomocą bandaża) na okres około 4 tygodni. W tym czasie należy ograniczyć wykonywanie jakichkolwiek ruchów w stawie. Po zdjęciu opatrunku wymagana jest rehabilitacja, mająca na celu przywrócenie pełnej sprawności kończynie. Niezbędne jest stworzenie indywidualnego planu usprawniającego. W pierwszym etapie obowiązuje zakaz forsowania kończyny. W celu zmniejszenia opuchlizny należy stosować zimne okłady. Zalecane są również zabiegi z zakresu fizykoterapii jak: pole magnetyczne, ultradźwięki oraz laseroterapia (działanie wspomagające proces regeneracji), kąpiele wirowe (poprawiające ukrwienie, rozluźniające), a także elektrostymulacja (wzmacnianie mięśni). Kolejno wdraża się ćwiczenia bez obciążenia w granicach bezbólowych np.: izometryczne, w odciążeniu (podwieszki), stopniowo ćwiczenia z oporem. Ich zadaniem jest zwiększenie zakresu ruchu w stawie, wzmocnienie siły i wytrzymałości mięśni, a także poprawa ich elastyczności. Stosuje się również ćwiczenia poprawiające stabilizację stawu, kontrolę nerwowo – mięśniową oraz czucie głębokie (propriocepcję) , a także mobilizację łopatki. Masaż tkanek głębokich okolicy stawu powinien zmniejszyć wzmożone napięcie mięśni, a ponadto poprawić ich ukrwienie i odżywienie. Pomocniczo stosuje się terapię manualną w celu zwiększenia ruchomości w stawie, a także plastrowanie dynamiczne (kinesiotaping), które dzięki określonej aplikacji zapewni lepszą stabilizację i wspomoże proces gojenia. W niektórych przypadkach zwichnięcie stawu ramiennego wymaga interwencji chirurgicznej. Dzieje się tak w sytuacji współistniejących uszkodzeń barku jak: złamanie kości ramiennej, urazy mięśni, ścięgien i więzadeł, uszkodzenia naczyń krwionośnych i struktur nerwowych, a także przy braku możliwości nastawienia zachowawczego stawu. Najczęściej wykonuje się artroskopię, która jest zabiegiem stosunkowo mało inwazyjnym. Po operacji wymagane jest unieruchomienie kończyny na okres około 6 tygodni i kilkutygodniowa rehabilitacja. Nieprawidłowy proces leczenia może prowadzić do licznych powikłań w tym: ograniczenia zakresu ruchomości kończyny, uszkodzenia nerwów obwodowych (zaburzenia czucia, mrowienie), niestabilności stawu i nawykowych zwichnięć oraz zmian zwyrodnieniowych.

Podsumowanie

Zwichnięcie stawu ramiennego jest urazem bardzo poważnym. Wymaga natychmiastowej konsultacji lekarskiej, gdyż szybka interwencja zmniejszy ryzyko powstania powikłań i przyspieszy powrót do pełnej sprawności. Ze względu na specyficzna budowę stawu (płaska panewka łopatki i duża głowa kości ramiennej), zwichnięcie należy do najczęściej występujących w obrębie narządu ruchu. Do urazu dochodzi zwykle podczas aktywności fizycznej (piłka ręczna, siatkówka, sporty kontaktowe) lub wypadku komunikacyjnego. Na skutek upadku na wyprostowane i odwiedzione ramię lub bezpośredniego silnego uderzenia dochodzi do przemieszczenia kości ramiennej względem panewki łopatki. Biorąc pod uwagę kierunek przemieszczenia wyróżniamy zwichnięcia przednie oraz tylne. Podstawowymi objawami urazu są: ostry ból w okolicach barku, nasilający się podczas ruchów kończyną, obrzęk, zniekształcenie obrysów stawu, wyczuwalny brak głowy kości ramiennej w panewce oraz ogólne ograniczenie funkcji kończyny (brak możliwości wykonywania ruchów ręką). Rozpoznanie zwichnięcia jest możliwe na podstawie istniejących objawów oraz badania klinicznego i zdjęcia RTG. Konieczne jest ponowne nastawienie stawu wykonywane w znieczuleniu ogólnym.

Po nastawieniu obowiązuje unieruchomienie kończyny w specjalnym opatrunku (ok. 4 tygodnie). Po zdjęciu opatrunku niezbędna jest rehabilitacja obejmująca ćwiczenia poprawiające zakres ruchu w stawie oraz siłę i wytrzymałość mięśniową. Pomocniczo stosuje się zabiegi z zakresu fizykoterapii ( krioterapia, pole magnetyczne, ultradźwięki) oraz masaż tkanek głębokich. W niektórych przypadkach z towarzyszeniem innych uszkodzeń jak: złamanie kości ramiennej, uszkodzenie struktur nerwowych czy niemożność tradycyjnego nastawienia stawu, wykonuje się zabieg operacyjny (najczęściej artroskopię). Po operacji wymagana jest kilkutygodniowa rehabilitacja w celu powrotu barku do pełnej sprawność.

Autor:
mgr Radosław Biały
Fizjoterapeuta