Sauna fińska

Sauna fińska to połączenie dwóch zabiegów, a mianowicie naprzemienne stosowanie ciepło- i zimnolecznictwa. Zabieg polega na szybkim przegrzaniu całego organizmu, a następnie jego ochłodzeniu. Z korzystaniem z sauny fińskiej wiąże się wielowiekowa tradycja, a obecne zasady zostały wypracowane głównie przez Finów. Zabieg ten jest polecany przy leczeniu wielu schorzeń, jednak warto zaznaczyć, że mogą z niego korzystać również ludzie zdrowi, bez konkretnych wskazań. W związku z tym sauna fińska jest dostępna w wielu ośrodkach SPA, uzdrowiskach, przy basenach, w hotelach. W przypadku osób korzystających z tego zabiegu w celu leczenia konkretnego schorzenia, najpierw niezbędna jest stosowna opinia lekarza zezwalająca na kąpiel w saunie fińskiej, gdyż sama diagnoza nie stanowi wskazania bądź przeciwwskazania do jej stosowania.

 

Jak przygotować się do korzystania z sauny

Przed wejściem do sauny należy skorzystać z toalety, a następnie umyć całe ciało i dokładnie wytrzeć ręcznikiem. Pacjent powinien mieć ze sobą 2 ręczniki. Pierwszy do osuszenia ciała po kąpieli, natomiast drugi (suchy) zabiera ze sobą do właściwego pomieszczenia sauny, na którym siada lub się kładzie. Z zabiegu korzysta się nago. Przed skorzystaniem z sauny nie należy wykonywać dużego wysiłku fizycznego ani jeść obfitych posiłków. Ważne jest jednak, aby nie stosować tego zabiegu na czczo, gdyż może to doprowadzić do zbyt niskiego poziomu cukru we krwi i omdleń. W celu zachowania bezpieczeństwa (ryzyko omdleń) zaleca się, aby nie korzystać z sauny fińskiej pojedynczo. W przypadku zmęczenia lub zdenerwowania należy przed przystąpieniem do kąpieli w saunie wypocząć przez 15-30 minut. Przed wejściem powinno się rozgrzać stopy w brodziku z ciepłą wodą, a następnie wytrzeć do sucha.

 

Jak przebiega kąpiel w saunie

W skład sauny fińskiej wchodzi kilka pomieszczeń: pomieszczenia higieniczne z WC i natryskami, przebieralnia, właściwa kabina sauny, pomieszczenie do kąpieli powietrznych (balkon, taras itp.), pomieszczenie do ochładzających zabiegów wodoleczniczych. Pomieszczenia te powinny być ze sobą odpowiednio połączone. Należy pamiętać, że pominięcie ochładzania poprzez rezygnację z kąpieli powietrznych i zimnych zabiegów wodoleczniczych może prowadzić do niepożądanych reakcji organizmu.

Kąpiel w saunie fińskiej składa się z 2 etapów:

• Pierwszy etap to wejście do właściwej kabiny sauny w celu przegrzania organizmu. Trwa on ok. 8-12 minut. Kabina ta w całości składa się z drewna. Na środku znajdują się gorące kamienie. W jej wnętrzu na trzech ścianach wbudowane są po 3 ławeczki, umieszczone na różnych wysokościach. Temperatura w saunie jest inna na każdej wysokości ławeczki. Przy posadzce wynosi ok. 40 °C, a wilgotność powietrza 20-60 %. Na poziomie pierwszej ławeczki (na wysokości 45 cm) temperatura wynosi 40-50 °C, a wilgotność 13-37%. Druga ławeczka znajduje się na wysokości 90 cm, gdzie temperatura wynosi ok. 60 °C, natomiast wilgotność 8-23%. Trzecia ławeczka umieszczona jest na wysokości 135 cm. W tym miejscu temperatura wynosi 70-80 °C, a wilgotność 5-15%. Pod sufitem (235 cm) temperatura dobiega do 100 °C, a wilgotność powietrza wynosi zaledwie 2-5%. Po wejściu do sauny najpierw siada się na pierwszej ławeczce, a następnie ustawia się na niej nogi. Po kilku minutach pacjent siada na drugiej ławeczce i powtarza tą procedurę do momentu osiągnięcia trzeciej ławeczki, na której można przebywać 2-3 minuty. Na ławeczkach można również przyjąć pozycję leżącą. W celu zwiększenia stopnia przegrzania organizmu stosuje się polewanie gorących kamieni wodą (ok. 0,5-1l). Powoduje to gwałtowne zwiększenie wilgotności powietrza. Zabieg ten powinno wykonać się, gdy skóra pacjenta jest wilgotna. Dzieje się tak około 6-9 minuty po rozpoczęciu kąpieli w saunie. Zaleca się w tym czasie przyjęcie pozycji siedzącej i opuszczenie trzeciej ławeczki. Osobom początkującym odradza się polewanie gorących kamieni wodą, jak również przebywanie na trzeciej ławeczce. Zwiększenie intensywności przegrzania organizmu osiąga się także przez szczotkowanie skóry. Pod koniec pobytu we właściwym pomieszczeniu sauny należy usiąść na pierwszej ławeczce i odczekać ok. 2 min. przed wstaniem, gdyż gwałtowna zmiana pozycji z poziomej na pionową może doprowadzić do omdlenia. Podczas zabiegu należy zachowywać się spokojnie, nie chodzić po pomieszczeniu oraz nie rozmawiać.

• Drugi etap to ochładzanie organizmu. Trwa on ok. 8-12 minut. W pierwszej kolejności pacjent kieruje się na świeże powietrze. W tym czasie należy natlenić organizm, gdyż gorące powietrze zawiera mniej tlenu. Krótki pobyt w saunie nie powoduje z tego względu niekorzystnych zmian w organizmie. W czasie kąpieli powietrznej należy zrobić kilkanaście głębokich wdechów i wydechów. Po pojawieniu się dreszczy (kilka minut po wyjściu z właściwego pomieszczenia sauny) pacjent udaje się do pomieszczenia, gdzie będzie mógł skorzystać z zimnych zabiegów wodoleczniczych. Należą do nich: zimne zmywanie ciała, zimne polewanie, zimny natrysk, zimna kąpiel zanurzeniowa. Wybór zabiegu zależy od stanu zdrowia pacjenta. Warto pamiętać, że nie wolno rozpocząć od zimnej kąpieli zanurzeniowej ani zimnego natrysku. Należy zastosować któryś z dwóch pierwszych zabiegów. Ochładzanie rozpoczyna się od stóp, potem stopniowo w górę wzdłuż kończyn dolnych do tułowia, następnie rozpoczynając od dłoni w górę kończyn górnych. Na samym końcu ochładza się klatkę piersiową , twarz i kark. Dopiero po wykonaniu tych czynności można skorzystać z zimnego natrysku lub zimnej kąpieli zanurzeniowej. Początkujący nie powinni korzystać z zimnej wody, a wskazane jest ochładzanie za pomocą wody letniej.

Kąpiel w saunie fińskiej składa się od 1 do 3 opisanych powyżej cykli w zależności od stanu zdrowia pacjenta. Przed rozpoczęciem drugiego i trzeciego cyklu należy ogrzać stopy w ciepłej wodzie i dokładnie je osuszyć. Po zakończeniu ostatniego cyklu pacjent powinien odpoczywać przez 30-60 minut. Podczas korzystania z zabiegu nie wolno pić wody. Po odpoczynku wskazane jest picie soków owocowych w celu uzupełnienia elektrolitów. Na koniec można skorzystać z masażu oraz z zabiegów wychładzających organizm (np. masaż podwodny). Nie należy stosować innych zabiegów z zakresu fizykoterapii. W pierwszych 3-4 godzinach po zakończeniu kąpieli w saunie fińskiej może wystąpić ogólne osłabienie, rozluźnienie organizmu oraz pogorszenie koordynacji i szybkości reakcji.

Ile trwa zabieg w saunie

Kąpiel w saunie fińskiej jest zalecana nie częściej niż raz w tygodniu. Sportowcy często korzystają z sauny 1-2 razy w ciągu tygodnia, jednak odstępy między kolejnymi sesjami powinny wynosić co najmniej 4-5 dni. Początkującym zaleca się korzystanie z jednego cyklu zabiegu. W miarę przyzwyczajania organizmu do warunków podczas zabiegu można zwiększyć ilość cykli. Nie zaleca się więcej niż 3 cykle w ciągu jednej kąpieli. Na kąpiel w saunie fińskiej należy poświęcić około 2 godzin. Jest to czas obejmujący przygotowanie do zabiegu, właściwy zabieg oraz odpoczynek.

 

Działania lecznicze sauny finskiej

Działanie lecznicze sauny fińskiej wynika głównie z wpływu na organizm dużej różnicy temperatur. Odbywa się tzw. gra naczyń krwionośnych. Następujące w pierwszej fazie intensywne przegrzanie organizmu prowadzi do maksymalnego rozszerzenia naczyń krwionośnych. Zimne zabiegi wodolecznicze najpierw powodują zwężenie naczyń krwionośnych, a chwilę później następuje szybkie ich rozszerzenie. Krew zaczyna krążyć szybciej. Zabieg ten normalizuje ciśnienie krwi – u osób z podwyższonym ciśnieniem powoduje jego obniżenie, natomiast u osób z niskim ciśnieniem podwyższa się. Kąpiel w saunie fińskiej wpływa na zwiększenie przepływu krwi przez mózg, co powoduje przejściowe przyspieszenie procesów myślowych. Obserwuje się również stymulacje gruczołów wydzielania wewnętrznego, np. przysadki (hormon adrenokortykotropowy), kory nadnerczy (kortyzol). Hormony te wpływają na łagodzenie skutków stresu oraz na podwyższenie zdolności do wysiłku. Podczas zabiegu przemiana materii osiąga 140%. Wraz z wydzielaniem potu organizm pozbywa się odpadowych produktów przemiany materii i toksyn oraz następuje usuwanie martwego naskórka. Ochładzanie powoduje powrót do normalnego stanu. Następuje natlenienie organizmu oraz obserwuje się poprawę komfortu psychicznego pacjenta. Sauna fińska powoduje rozluźnienie mięśni oraz zwiększa elastyczność i ruchomość w stawach. Regularne stosowanie kąpieli w saunie fińskiej poprawia ukrwienie skóry oraz zapobiega infekcjom dróg oddechowych.

 

Wskazania do sauny

Osoby zdrowe korzystają z sauny w celu hartowania organizmu, przyspieszenia wypoczynku czy też zmniejszeniu podatności na przeziębienie i infekcje. Sauna fińska jest również polecana przy leczeniu:

• Przewlekłego nieżytu oskrzeli i dróg oddechowych;
• Niskiego ciśnienia krwi oraz nadciśnienia w początkowym stadium choroby;
• Zaburzeń krążenia w obwodowych częściach ciała (zimne stopy i ręce);
• Zaburzeń przemiany materii (otyłość, cukrzyca);
• Przewlekłych chorób reumatycznych;
• Skłonności do przeziębień;
• Stanów pourazowych narządu ruchu;
• Dolegliwości związane z menopauzą;
• Chorób kobiecych (np. zaburzenie miesiączkowania);
• Chorób alergicznych.

Przeciwwskazania do sauny

Przed przystąpieniem do zabiegu należy skonsultować się z lekarzem w celu uzyskania opinii o możliwości korzystania z tego zabiegu, gdyż występowanie danej dolegliwości np. nadciśnienia nie dyskwalifikuje pacjenta jeśli jest ono odpowiednio leczone i ustabilizowane. Do przeciwwskazań w stosowaniu kąpieli w saunie fińskiej należą:

• Choroby układu krążenia;
• Choroby reumatyczne w okresie zaostrzenia;
• Ostre choroby infekcyjne, choroby zakaźne lub przewlekłe;
• Zaburzenia hormonalne;
• Choroby oczu np. jaskra;
• Padaczka;
• Choroby psychiczne;
• Choroby nowotworowe;
• Miesiączka;
• Ciąża;
• Bardzo młody wiek (małe dzieci), ze względu na brak ustabilizowanego procesu termoregulacji.

Gdzie skorzystać?

W wielu miastach można skorzystać z publicznych saun fińskich oferujących zarówno pojedyncze wejścia jak i serie zabiegów zdrowotnych. Świetnym rozwiązaniem jest jednak posiadanie własnej sauny, co pozwala na korzystanie z jej dobrodziejstw w prywatnym zaciszu domowym. 

Podsumowanie

Kąpiel w saunie fińskiej polega na przemiennym przegrzewaniu i ochładzaniu organizmu. Dzięki temu odbywa się tzw. gra naczyń krwionośnych, czyli naprzemienne ich rozszerzanie i zwężanie. Z zabiegu mogą korzystać zarówno osoby zdrowe, w celu wzmocnienia odporności, jak i osoby chore, jednak po wcześniejszej konsultacji z lekarzem. Zabieg składa się z dwóch etapów, z czego każdy trwa 8-12 minut. Pierwszy to przegrzanie organizmu w suchym powietrzu, natomiast drugi ma na celu ochłodzenie organizmu poprzez kąpiel powietrzną i zimne zabiegi wodolecznicze. Z kąpieli w saunie fińskiej korzysta się nago, najlepiej 1 raz w tygodniu.

Autor:
mgr Monika Olszówka, fizjoterapeuta