Okłady borowinowe

Charakterystyka
Okłady borowinowe ogólne wykonywane są w większości uzdrowisk i niektórych ośrodkach fizjoterapeutycznych. Warto zaznaczyć, że z dobrodziejstwa borowiny korzysta coraz więcej ośrodków odnowy biologicznej i gabinetów kosmetycznych. Do okładów wykorzystywana jest świeża borowina, której według polskiego prawa nie można później ponownie wykorzystać w celach leczniczych. Borowina należy do grupy torfów, które powstają w wyniku nakładania się na siebie kolejnych warstw obumarłych szczątków roślinnych i zwierzęcych, poddanych naturalnemu procesowi humifikacji (rozkład z formy organicznej do mineralnej przy udziale mikroorganizmów). [zdjęcie borowiny w naturalnym środowisku] Okłady borowinowe ogólne zyskują coraz większe znaczenie w porównaniu do kąpieli borowinowych całkowitych ze względu na wykorzystanie znacznie mniejszej ilości borowiny. Borowina jest bardzo cennym materiałem ze względu na jej nieodnawialny charakter oraz bardzo powolny proces jej tworzenia. W ciągu jednego roku przybywa tylko 1 mm warstwa tego surowca. Należy zaznaczyć, że największe pokłady borowiny w Polsce mają tylko 10 m głębokości. Obecność tego zabiegu w danym ośrodku jest związana głównie z występowanie w pobliżu złóż borowiny, gdyż jej transport wraz z zachowaniem wszystkich jej walorów jest dość problematyczny. Zabieg wykonywany jest przez przeszkolony personel na zlecenie lekarza. Okłady borowinowe ogólne przynoszą bardzo dobre efekty terapeutyczne oraz są chętnie przyjmowane przez pacjentów. Należy zaznaczyć, że zabieg ten ze względu na właściwości borowiny dość mocno obciąża organizm pacjenta.

Przygotowanie się do zabiegu
Przed przystąpieniem do okładów borowinowych całkowitych należy wziąć kąpiel oraz zmyć wszelkie kosmetyki, maści i kremy. Zalecane jest również zdjęcie biżuterii i innych ozdób. Długie włosy należy związać wysoko na głowie lub spiąć spinką. Zabieg najlepiej przyjmować na nagie ciało, gdyż każda dodatkowa warstwa pomiędzy skórą a borowiną ograniczy jej działanie. Jednak w przypadku odczuwania dyskomfortu dopuszcza się założenie dwuczęściowego stroju kąpielowego u kobiet oraz kąpielówek u mężczyzn. Należy zabrać ze sobą ręcznik kąpielowy oraz klapki basenowe, niezbędne do poruszania się po pomieszczeniu, w którym będzie odbywał się zabieg.

Metodyka wykonania zabiegu
Okłady borowinowe ogólne wykonywane są w pomieszczeniu wyposażonym w leżankę oraz koce, ceraty i folię niezbędną do przeprowadzenia zabiegu. Borowinę do zabiegu przygotowuje się w pomieszczeniu zwanym kuchnią borowinową. Surowiec przed wykorzystaniem musi być oczyszczony i rozdrobniony. Następnie łączy się ją w odpowiednich proporcjach z wodą gospodarczą lub mineralną (minimum 1000 mg minerałów w 1 litrze wody). Kolejnym krokiem jest jej podgrzanie do odpowiedniej temperatury. Borowinę ocenia się pod względem kilku cech, mianowicie: przeciskania się masy przez palce, obecności widocznych szczątków roślinnych i zwierzęcych oraz koloru wyciśniętej wody. Pozwala to na klasyfikację borowiny w skali od H1 do H10. H1 to borowina nierozłożona, natomiast stopień H10 otrzymuje surowiec najlepiej rozłożony (jednolita masa, bez widocznych szczątków roślinnych i zwierzęcych). Do okładów borowinowych całkowitych wykorzystywana jest już borowina o stopniu H4. Na leżance rozkładany jest koc, na nim cerata lub gruba folia i prześcieradło. Potem nakłada się 4-5 cm warstwę borowiny. Na tak przygotowanym podłożu układa się pacjenta i następnie na skórze pacjenta układa się kolejną warstwę borowiny, ceratę i koc. Określa się to mianem zawijania całkowitego. Stosuje się także zawijanie połowicze (mniej niż 50 % powierzchni ciała). Borowiny nie nakłada się w okolice głowy. W przypadku, gdy okłady borowinowe ogólne wykonywane są na klatkę piersiową, wskazane jest położenie w okolicy serca woreczka z lodem w celu ochrony przed nadmiernym przegrzaniem. Podczas zabiegu należy zachowywać się spokojnie oraz nie wykonywać gwałtownych ruchów. W przypadku złego samopoczucia lub wystąpienia innych dolegliwości należy natychmiast poinformować o tym fizjoterapeutę, gdyż prawdopodobnie konieczne będzie przerwanie zabiegu. Okłady borowinowe ogólne silnie działają na organizm pacjenta , z tego względu w dniach, w których wykonywany jest zabieg nie należy pobierać innych zabiegów z zakresu fizykoterapii. Po zakończeniu zabiegu pacjent powinien odpoczywać przez około 30 minut.

Do uzdrowisk oferujących zabiegi borowinowe należą: Gołdap, Ustka, Horyniec-Zdrój, Świnoujście, Inowrocław, Świeradów-Zdrój, Swoszowice, Iwonicz-Zdrój, Supraśl, Jedlina-Zdrój, Sopot, Kamień Pomorski, Solec-Zdrój, Kołobrzeg, Rymanów-Zdrój, Krynica, Przerzyczyn-Zdrój, Kudowa-Zdrój, Połczyn-Zdrój, Lądek-Zdrój, Polanica-Zdrój, Nałęczów, Piwniczna-Zdrój, Augustów, Złockie, Busko-Zdrój, Wysowa Zdrój, Ciechocinek, Wieniec-Zdrój, Cieplice Śląskie Zdrój, Wapienne, Goczałkowice-Zdrój, Ustroń.

Dawkowanie
Dawkowanie zabiegu uzależnione jest od schorzenia, jego stadium oraz ogólnego stanu pacjenta. Okłady borowinowe ogólne wykonuje się 2-3 razy tygodniowo przez ok. 15-20 minut. Należy pamiętać, że zabieg nie może trwać dłużej niż 30 minut. Borowinę podgrzewa się do temperatury 42-45 °C, ze względu na dużą pojemność cieplną jest ona odczuwana w okolicy 38 °C. W jednej serii znajduje się od 10 do 15 zabiegów.

Działanie na organizm
Okłady borowinowe ogólne wywołują szereg oddziaływań na organizm pacjenta. Wyróżnia się działanie borowiny poprzez ciepło, składniki organiczne i nieorganiczne w niej zawarte oraz adsorpcyjne. Ze względu na tak szeroki wachlarz oddziaływań zabieg jest mocno obciążający dla organizmu. Borowina posiada bardzo dużą pojemność cieplną, co sprawia że bardzo wolno oddaje ciepło a odczuwalna temperatura jest niższa od rzeczywistej. Poprzez przegrzanie tkanek dochodzi do ich przekrwienia. Jednak należy zaznaczyć, że reakcja naczyń krwionośnych jest dużo mniejsza i wolniejsza, niż w przypadku zabiegów z zakresu ciepłolecznictwa. W przypadku okładów borowinowych ogólnych zaobserwowano przenikanie ciepła w głąb organizmu, a co za tym idzie oddziaływanie termiczne nie wpływa tylko na tkanki podskórne, ale też narządy głębiej położone. Dzięki zwiększeniu szybkości przepływu krwi uzyskuje się lepsze dotlenienie tkanek oraz ich odżywienie. Jednocześnie zbędne produkty przemiany materii są szybciej usuwane. Na organizm pacjenta oddziałują substancje znajdujące się w borowinie. Do nieorganicznych zalicza się zróżnicowane rodzaje minerałów, głównie siarczany potasu i magnezu, a także związki żelaza, wapnia i glinu. Do związków organicznych zalicza się woski, tłuszcze, pektyny (garbniki), kwasy huminowe, ligniny, substancje czynne biologicznie, takie jak np. hormony, antybiotyki, enzymy. Substancje te oddziałują głównie na powierzchni skóry. Jednak badania eksperymentalne dowiodły, że większość z nich w niewielkim stopniu przenika przez skórę i wywołuje działanie na tkanki głębiej położone. Dzięki temu uzupełniane są niedobory tych związków w organizmie (przynajmniej w części). Obecność mikroorganizmów naturalnie zasiedlających borowinę wpływa na odpowiednie pH surowca. Stanowi ono czynnik ograniczający wzrost i rozwój wielu mikroorganizmów chorobotwórczych zasiedlających skórę danej osoby. Składniki borowiny, takie jak na przykład garbniki wpływają na jej właściwości adsorpcyjne. Cząsteczki borowiny wiążą na swojej powierzchni zanieczyszczenia oraz toksyny wydalane z organizmu przez skórę. Co tym samym prowadzi do jej głębokiego oczyszczenia.

Okłady borowinowe ogólne, głównie poprzez przyspieszenie krążenia krwi oraz zawartość zróżnicowanych składników, przyczyniają się do szybszego wchłaniania krwiaków i obrzęków. Obserwuje się pośredni wpływ borowiny na działanie narządów wewnętrznych, poprzez drażnienie zakończeń nerwów ich unerwiających. Termiczny aspekt zabiegu wpływa na zwiększenie intensywności procesów biochemicznych zachodzących w komórkach. Dzięki temu następuje ich szybszy wzrost i regeneracja. Jednym z pozytywnych efektów terapeutycznych osiąganych dzięki zabiegowi jest rozluźnienie mięśni oraz wzrost ich elastyczności. Konsekwencją jest uzyskanie większego zakresu ruchu w danych stawach. Borowina działa silnie przeciwzapalnie oraz przeciwbólowo.

Podczas zabiegu może dojść do przyspieszenia oddechu oraz jego pogłębienia. Obserwuje się także zwiększenie pojemności minutowej i objętości wyrzutowej serca. Jest to naturalna reakcja organizmu na podwyższenie temperatury otoczenia. Dzięki temu okłady borowinowe ogólne przyczyniają się do normalizacji procesów termoregulacji organizmu.

Wskazania
Główne wskazania do stosowania okładów borowinowych ogólnych to:

• Choroby reumatyczne;
• Przewlekłe nerwobóle;
• Choroba zwyrodnieniowa stawów;
• Przewlekłe stany zapalne ;
• Przeciążenia mięśni;
• Przykurcze w stawach;
• Stany po urazach narządu ruchu;
• Przewlekłe infekcje;
• Porażenia;
• Schorzenia narządów wewnętrznych.

Przeciwwskazania
Jako główne przeciwwskazania wymienia się:

• Ostre infekcje i stany podgorączkowe;
• Stany zapalne w fazie ostrej i podostrej;
• Niewydolność oddechowa;
• Nieuregulowane schorzenia kardiologiczne;
• Ciąża;
• Świeże urazy;
• Cukrzyca;
• Choroby zakaźne;
• Skłonność do krwawień;
• Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy;
• Choroby nerek i pęcherza moczowego;
• Odwapnienie układu kostnego;
• Zaburzenia układu hormonalnego;
• Zaburzenia czucia;
• Choroba nowotworowa;
• Uszkodzenia skóry;
• Stan znacznego osłabienia i wycieńczenia.

Podsumowanie
Okłady borowinowe ogólne przynoszą bardzo dobre efekty terapeutyczne, przez co są chętnie stosowane przez pacjentów. Ich główne działanie odbywa się poprzez wywołanie efektu termicznego. Właściwości borowiny sprawiają, że ciepło wpływa nie tylko na skórę poprzez bezpośredni kontakt, ale także wnika w głąb ciała działając na narządy wewnętrzne. Okłady borowinowe ze względu na silne działanie przeciwzapalne chętnie stosowane są w przewlekłych stanach zapalnych różnego pochodzenia. Zabieg jest wykonywany na zlecenie lekarza. Ze względu na fakt, iż okłady borowinowe ogólne mocno obciążają organizm nie należy w tym samym dniu przyjmować innych zabiegów z zakresu fizykoterapii. Zabieg wykonywany jest zwłaszcza w uzdrowiskach i ośrodkach fizjoterapeutycznych znajdujących się w pobliżu naturalnych złóż borowiny.

Autor:
mgr Monika Olszówka