Masaż przy rwie kulszowej

Rwa kulszowa to zespół objawów, będący wynikiem podrażnienia nerwu kulszowego. Wśród dominujących objawów występują dolegliwości bólowe kręgosłupa, wraz z bólem promieniującym oraz zaburzenia neurologiczne, pod postacią parestezji czy osłabienia siły mięśniowej.

Najczęstszą przyczyną rwy kulszowej jest ucisk korzeni nerwowych w kanale kręgowym przez krążek międzykręgowy. Choć zdarza się, że do podrażnienia nerwu może dojść na każdym etapie jego przebiegu, to zdecydowanie najczęściej ma to miejsce właśnie w obrębie kanału kręgowego. Czasami obserwuje się objawy przypominające rwę kulszową, określane mianem zespołu mięśnia gruszkowatego, które są wynikiem ucisku na nerw w obrębie pośladka.

W przypadku rwy kulszowej, masaż nie jest działaniem ukierunkowanym na przyczynę lecz na jej objawy. Trzeba jednak przyznać, iż stosowanie masażu w przewlekłym stadium rwy kulszowej, przynosi zadowalające efekty, w zakresie redukcji dolegliwości bólowych, obniżenia wzmożonego napięcia mięśniowego czy poprawy elastyczności tkanek miękkich.

Więcej o postępowaniu w leczeniu rwy kulszowej, przeczytamy w dalszej części artykułu.

Anatomia – nerw kulszowy

Nerw kulszowy stanowi końcową gałąź splotu krzyżowego. Jest to największy, najgrubszy i najdłuższy nerw w całym ciele, który odpowiada jednocześnie za unerwienie ruchowe i czuciowe (nerw mieszany).

W skład nerwu wchodzą struktury nerwowe wychodzące z poziomu L4-L5 i S1-S3. Nerw kulszowy swój początek ma w miednicy mniejszej, skąd wydostaje się przez otwór kulszowy, kierując się w dół w kierunku dołu podkolanowego. W dystalnej części nerw dzieli się na dwie gałęzie końcowe:

• gałąź piszczelową
• gałąź strzałkową

Nerw kulszowy, jako nerw mieszany, zaopatruje ruchowo mięśnie tylnej grupy uda (zginacze stawu kolanowego) oraz mięśnie goleni oraz stopy. Czuciowo natomiast zaopatruje całe podudzie wraz ze stopą, za wyjątkiem przednio-przyśrodkowej powierzchni goleni oraz brzegu przyśrodkowego stopy.

Jedną z częstszych przyczyn upośledzenia funkcji nerwu jest jego porażenie, które jest wynikiem ucisku bądź toczącego się procesu zapalnego. Całkowite porażenie nerwu prowadzi do ciężkich zaburzeń, głównie w obrębie kończyny dolnej: upośledzenie zginania kończyny w stawie kolanowym oraz rotacji zewnętrznej w stawie biodrowym, całkowite zniesienie ruchów w obrębie stopy.

Reklama

Czym jest rwa kulszowa?

Rwa kulszowa (z łac. Ischias) jest zespołem objawów wynikających z uszkodzenia nerwu kulszowego. Podrażnienie włókien nerwowych prowadzi do rozwoju dolegliwości bólowych o charakterze bólu promieniującego. Ból promieniuje z odcinka lędźwiowo-krzyżowego i pośladka, do kończyny dolnej, przez udo i podudzie, aż do stopy. Dokładny przebieg bólu uzależniony jest od poziomu uszkodzenia krążka międzykręgowego. Warto jednak pamiętać, że w większości przypadków pierwszym objawem rwy kulszowej jest ból krzyża, który poprzedza bóle promieniujące do kończyny dolnej.

W konsekwencji podrażnienia nerwu, poza dolegliwościami bólowymi, dochodzi również do zaburzeń czucia i osłabienia siły mięśniowej.

Rwa kulszowa może mieć gwałtowny i ostry początek, będący wynikiem urazu bądź nadmiernego obciążenia kręgosłupa lub narastający przebieg, ze stopniowo pojawiającym się bólem korzeniowym. W fazie ostrej, nawet drobny ruch kręgosłupa może wywołać bardzo nasilone dolegliwości bólowe. Obserwuje się również, charakterystyczne dla rwy kulszowej, objawy wynikające ze zwiększenia ciśnienia w kanale kręgowym kręgosłupa. Kichanie, kaszel oraz parcie, w ostrym stadium powodują nagłe pojawienie się intensywnego bólu. Związane jest to ze stanem zapalnym oraz obrzękiem tkanek, dlatego nawet niewielki ruch czy kichnięcie, potrafią wywołać bardzo intensywny ból, opisywany przez pacjentów jako: „porażenie piorunem” czy „nagłe wbicie noża w plecy”.

Wraz z ustępowaniem stanu zapalnego, zmniejsza się nasilenie objawów bólowych. Ostra rwa kulszowa przechodzi w stan przewlekły, trwający od kilku tygodni nawet do kilku miesięcy.

Masaż przy rwie kulszowej

Masaż w rwie kulszowej jest metodą, która znajduje zastosowanie, ale wykorzystywany powinien być jako element kompleksowego procesu leczenia, a nie jako główne postępowanie. Dobór metod oraz środków leczenia uzależniony jest od fazy (faza ostra, przewlekła) oraz indywidualnego stanu pacjenta i zgłaszanych objawów. Mimo, iż działanie oparte o techniki masażu, nie oddziałuje na przyczynę rwy kulszowej, w wielu przypadkach prowadzi do zmniejszenia dolegliwości bólowych. Związane jest to przede wszystkim z normalizacją tonusu mięśniowego, a także poprawą elastyczności i ruchomości tkanek miękkich. Redukcja dolegliwości bólowych ma również związek z poprawą ukrwienia i odżywienia tkanek oraz „wyciszeniem” układu nerwowego.

Warto jednak wiedzieć, iż rwa kulszowa w stanie ostrym jest przeciwwskazaniem do masażu. Konieczne jest wyciszenie stanu zapalnego, poprzez farmakoterapię oraz odpoczynek, by móc rozpocząć prowadzenie terapii.

W leczeniu rwy kulszowej zastosowanie znajdują techniki z zakresu terapii manualnej, wpływającej bezpośrednio na krążek międzykręgowy, które można wspierać technikami masażu. Wśród technik dla tkanek miękkich wykorzystywanych w przypadku rwy kulszowej wymienia:

• masaż leczniczy to działania ukierunkowane na leczenie dolegliwości bólowych. Masaż poprzez oddziaływanie mechaniczne na tkanki, wpływa korzystnie na ich stan oraz procesy regeneracyjne. Masaż leczniczy opiera się o techniki: głaskania, rozcierania, ugniatania, oklepywania czy wibracji.

• masaż tensegracyjny jak wskazuje nazwa opiera się na zasadzie tensegracji, która mówi o tym, iż wzrost napięcia w obrębie jednej struktury będzie powodował analogiczny wzrost w strukturach pozostających w kontakcie strukturalnym. W związku z powyższym, masaż wykonuje się często w oddalonych od miejsca bólu rejonach ciała, stopniowo zbliżając się do źródła. Masaż tensegracyjny opiera się o techniki z masażu klasycznego.

• Terapia mięśniowo-powięziowa punktów spustowych ukierunkowana jest na wyciszenie wrażliwych punktów, znajdujących się w pasmach mięśniowych. Terapia wykorzystuje formy ucisku, mające „wyłączyć” punkty oraz zredukować dolegliwości bólowe.

• masaż tkanek głębokich ukierunkowany na jest uwalnianie restrykcji w organizmie. Jak wskazuje nazwa, masaż skupia się na tkankach położonych głębiej, co wymaga precyzji oraz spokojnej i powolnej pracy (tkanki stopniowo „pozwalają” wejść głębiej w kolejne struktury).

Problemem, który wymaga odrębnego omówienia jest zespół mięśnia gruszkowatego, określanego również mianem rwy gruszkowatej. Ale zacznijmy od początku, czyli od anatomii mięśnia gruszkowatego, który rozpościera się pomiędzy kością krzyżową a krętarzem większym kości udowej (kształt trójkąta). Mięsień położony jest głęboko w pośladku. W większości przypadków nerw kulszowy biegnie pod mięśniem, ale zdarza się, że nerw przechodzi bezpośrednio przez mięsień. Takie położenie sprawia, iż nawet niewielkie zaburzenia w obrębie mięśnia gruszkowatego, mogą drażnić nerw kulszowy i prowokować objawy zbliżone do rwy kulszowej.

W przypadku zespołu mięśnia gruszkowatego, bardzo dobrze sprawdzają się techniki ukierunkowane na mobilizacje tkanek miękkich oraz ćwiczenia poprawiające wzorce ruchowe. Oczywiście należy pamiętać, iż najpierw trzeba zróżnicować zespół mięśnia gruszkowatego z rwą kulszową, aby mieć pewność z jakim problemem mamy do czynienia.

Autor:
mgr Katarzyna Kumor, fizjoterapeuta

Bibliografia:

• Kwolek A., Fizjoterapia w neurologii i neurochirurgii, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2012
• Ignasiak Z, Anatomia narządów wewnętrznych i układu nerwowego człowieka, Wydawnictwo Edra Urban & Partner, Wrocław 2019