Terapia manualna
(medycyna manualna) Jest jednym z działów medycyny, zajmującym się badaniem i leczeniem czynnościowych (odwracalnych) zaburzeń w układzie lokomotorycznym. W dosłownym tłumaczeniu terapia manualna oznacza leczenie za pomocą rąk (łac. manus- ręka). Według definicji opracowanej przez Międzynarodową Federację Ortopedycznych Terapeutów Manualnych (IFOMPT) terapia manualna to „wyspecjalizowany obszar fizjoterapii poświęcony postępowaniu w chorobach nerwowo-mięśniowo-szkieletowych, oparty na wnioskowaniu klinicznym i stosowaniu wysoce swoistych metod leczenia, w tym technik manualnych i ćwiczeń leczniczych”, które są dopasowywane do indywidualnych potrzeb pacjenta. Terapia manualna przywraca prawidłowe wykonywanie złożonych aktów ruchowych, postawnych i oddechowych. Często jest ona mylnie kojarzona z kręgarstwem i niesprecyzowanymi trzaskami w obrębie kręgosłupa, których podstaw należy się dopatrywać w wiedzy ludowej. Terapia manualna natomiast jest dziedziną medyczną, której skuteczność i bezpieczeństwo jest poparte badaniami naukowymi. Jest ona oparta na zasadach biomechaniki, specjalistycznej wiedzy anatomicznej oraz neurofizjologicznej, a także na klinicznym, dedukcyjnym rozumowaniu (z ang. clinical reasoning). Terapia manualna jest wykorzystywana w różnych specjalnościach lekarskich, między innymi w neurologii, ortopedii, rehabilitacji i reumatologii.Reklama
Poczatki terapii manualnej
Historia terapii manualnej sięga czasów starożytnych. Pierwsze wzmianki o leczeniu dolegliwości związanych z kręgosłupem pojawiły się już w 3000 r. p.n.e. w Azji Mniejszej i Egipcie. Techniki manipulacyjne wykonywane za pomocą rąk oraz nóg zostały opisane już przez ojca medycyny europejskiej- Hipokratesa. Nazwał on terapię manualną kamieniem węgielnym medycyny i postawił ją w jednym szeregu z farmakologią i chirurgią. Istnieje wiele ilustracji i płaskorzeźb pokazujących techniki takie jak manipulacja i trakcja, w taki sposób jak były stosowane w tamtych czasach. Hipokrates podkreślał także wagę znajomości problemów związanych z kręgosłupem, gdyż wiele zaburzeń w organizmie człowieka jest właśnie z nim związanych. Terapia manualna przetrwała wiele lat w niezmienionej formie, dopiero w XIX wieku powstały pierwsze znaczące szkoły, w których można było pobierać naukę w sposób profesjonalny.
Diagnostyka w terapii manualnej
Pierwszym etapem terapii manualnej jest przeprowadzenie szczegółowego wywiadu i wnikliwego badania pacjenta, obejmującego oglądanie, palpację, a także testy mięśniowe, ocenę ruchomości i gry stawowej oraz badania dodatkowe takie jak np. rtg, w celu ustalenia charakteru problemu. Dzięki specjalistycznym testom terapeuta jest w stanie ocenić czy przyczyną dolegliwości jest nadmiernie napięty mięsień, zmieniony chorobowo staw czy ucisk nerwu. W zależności od tego, która tkanka jest odpowiedzialna za powstałe dolegliwości, używa się odpowiednich dla niej technik manualnych – co stanowi już kolejny element terapii - leczenie.
Techniki i metody w terapii manualnej
Istnieje duża różnorodność technik i metod. Należą do nich między innymi: rozciąganie mięśni (stretching), poizometryczna relaksacja mięśni, trakcja (oddalenie od siebie powierzchni stawowych), szybkie uruchomienie zablokowanych stawów (manipulacja- czasem z charakterystycznym „kliknięciem”) i mobilizacja. Z kolei do najbardziej znanych metod terapii manualnej należy koncepcja Kaltenborna-Evjentha, metoda Mulligana, Ackermanna oraz TMH- Terapia Manualna Holistyczna (metoda Rakowskiego). Do ich prawidłowego wykonania niezbędna jest szeroka wiedza i doświadczenie.
Reklama
Cele terapii manualnej
Istotą zabiegów terapii manualnej jest uśmierzenie bólu. Dlatego celem przyświecającym osobom pracującym tą metodą jest poznanie i zlikwidowanie przyczyn powstawania bólu, a tym samym przywrócenie prawidłowej funkcji stawów i normalizacja napięcia mięśniowego. Jest to możliwe dzięki odruchowemu działaniu terapii manualnej. Zasada odruchu polega na tym, że działa się na receptory czuciowe znajdujące się w strefie bólu lub w miejscu jego źródła, a one wywołują dalszą odpowiedź. I tak działając na przykład na skórę można wywołać odpowiedź w mięśniach, segmencie ruchowym czy narządach wewnętrznych.
Zakres działania terapii manualnej
Terapia manualna ma szerokie zastosowanie. Warto jednak pamiętać, że leczeniu poddawane są jedynie zaburzenia niewynikające ze zmian organicznych, czyli takich, podczas których ulega uszkodzeniu budowa danej struktury. Terapia manualna leczy dolegliwości wynikające z zaburzeń czynnościowych- odwracalnych. Zajmuje się zarówno bólami kręgosłupa jak i zespołami bólowymi pochodzącymi od kręgosłupa, a także uszkodzeniami przeciążeniowymi i mechanicznymi tkanek miękkich (mięśnie, stawy, więzadła) jak i stawów obwodowych (stawy kolanowe, biodrowe, barkowe itp.). Wskazania do terapii manualnej to między innymi: dyskopatia, nerwobóle, drętwienie kończyn, bóle głowy i stany napięcia mięśniowego. Istnieją także przeciwwskazania do stosowania terapii manualnej. Są to między innymi zaawansowana osteoporoza, problemy z krzepliwością krwi, silny ból uniemożliwiający przeprowadzenia badania, ból związany z nowotworem czy też z procesem zapalnym z fazie ostrej, a także poważne zaburzenia narządów wewnętrznych oraz ciąża.
Reklama
Podsumowując terapia manualna, stosowana przez wykwalifikowane osoby- lekarzy lub fizjoterapeutów, jest wysoce skuteczną metodą diagnozowania i leczenia zaburzeń narządu ruchu. Jeśli jest wykonywana zgodnie ze wskazaniami i przeciwwskazaniami stanowi niebolesną i bezpieczną metodę pracy z pacjentem.
Autor: mgr Aleksandra Krakowiak, fizjoterapeuta
