Kuracje pitne

Charakterystyka
Kuracje pitne nazywane są inaczej krenoterapią. Są stosowane w uzdrowiskach, które posiadają źródła wód leczniczych. Kuracje pitne stosuje się głównie jako uzupełnienie leczenia sanatoryjnego, jednak niekiedy występuje jako zabieg podstawowy. Ta forma terapii polega na wypijaniu dużych ilości wody zawierającej odpowiednie składniki mineralne w zależności od ośrodka. Niekiedy obserwuje się także uzupełnianie niedoborów mikroelementów i innych związków, które występują w danej wodzie. Ze względu na dużą zawartość związków mineralnych, o składzie chemicznym charakterystycznym dla danego uzdrowiska, wody te charakteryzują się odmiennym smakiem. W niektórych przypadkach pacjenci niezbyt chętnie korzystają z tej formy zabiegów właśnie ze względu na nieprzyjemne walory organoleptyczne. Niemniej jednak kuracje pitne przynoszą bardzo dobre efekty terapeutyczne, zwłaszcza w leczeniu przewlekłych schorzeń układu pokarmowego, których nie da się osiągnąć poprzez leczenie farmakologiczne. Zabiegi te mają również duże znaczenie podczas terapii osób osłabionych i starszych, gdyż nie obciążają zbytnio organizmu pacjenta. Kuracje pitne są dobierane przez lekarza, który ustala odpowiednią dawkę i częstotliwość pobierania zabiegu.

Przygotowanie do zabiegu
Kuracje pitne są zabiegiem, do którego nie trzeba się specjalnie przygotowywać. Ważne jest jedynie przestrzeganie, aby przystępować do nich o odpowiednich porach dnia (według wskazań lekarza). Wodę leczniczą należy pić około godziny przed posiłkiem, jednak zakończenie kuracji nie może mieć miejsca później niż 45 minut przed posiłkiem. W przypadku kuracji pitnej porannej należy rozpocząć ją 30-45 minut po wstaniu z łóżka.

Metodyka wykonania zabiegu
Kuracje pitne odbywają się zazwyczaj w miejscach zwanych pijalnią wód. W jej obrębie znajduje się źródło naturalnej wody leczniczej skąd pacjent otrzymuje odpowiednią porcję w tak zwanych pijałkach. Są to ozdobne kubeczki o różnych kształtach i pojemności zazwyczaj w granicy 220-250 ml. Podczas stosowania kuracji pitnych trzeba zwracać uwagę, na czas picia wody leczniczej. Pierwszą porcję (około 200 ml) pacjent powinien wypić w ciągu 3-4 minut. Następnie należy zrobić przerwę (około 10 minut). Dopiero po tym czasie można przyjąć kolejną porcję wody. W przypadku wystąpienia podczas stosowania kuracji pitnych objawów nietolerancji na nadmiar wody należy skonsultować się z lekarzem, który zmieni dawkowanie zabiegu lub skoryguje technikę jego pobierania. Do objawów nietolerancji na nadmiar wody zalicza się np. częste odbijanie i uczucie niesmaku, a także przykre uczucie pełności w żołądku. Do kuracji pitnych wykorzystywane są takie wody jak: kwasowęglowe i szczawy, chlorkowo-sodowe, siarczkowo-siarkowodorowe i siarczanowe, żelaziste, fluorkowe, jodkowe oraz radonowe.

Dobowe dawki w kuracji pitnej można podzielić na:

• małe – 8 ml/kg m.c. [masy ciała pacjenta], maksymalnie 750 ml,
• podstawowe – 15 ml/kg m.c., maksymalnie 1400 ml,
• średnie – 20 ml/kg m.c., maksymalna 1800 ml,
• duże – 30 ml/kg m.c., maksymalnie 2700 ml,
• maksymalne 35 ml.kg m.c, dziennie 3500 ml.

Kuracje pitne stosowane są najczęściej jako uzupełnienie leczenia sanatoryjnego. Nie występują przeciwwskazania do stosowania podczas tego samego turnusu zabiegów z zakresu fizykoterapii i kinezyterapii.

Dawkowanie
Dawkowanie kuracji pitnych jest dobierane do pacjenta ze względu na schorzenie oraz stan jego organizmu. Uzależnione jest ono również od rodzaju stosowanej wody leczniczej i zawartych w niej minerałów. Lekarz podczas dawkowania zabiegu określa rodzaj wody leczniczej, wielkość dziennej dawki w ml, ile razy tygodniowo, czas picia w ciągu dnia, a także temperaturę wody. Zabieg pobiera się przez około 3 tygodnie, średnio 6 razy w tygodniu. Ważne jest, aby stopniowo przyzwyczaić organizm do pobierania dużych ilości wody. Pierwszego dnia należy wypić 1/3 ustalonej dziennej dawki. Drugiego dnia pacjent wypija ½ dziennej dawki, trzeciego dnia – ¾ dziennej dawki, natomiast czwartego i każdego kolejnego dnia, jeśli pacjent nie zauważy niepokojących objawów, wypija pełną zaleconą porcję wody. Dzięki temu możliwe jest uniknięcie objawów nietolerancji na nadmiar wody, o których wspomniano wcześniej.

Rodzaje kuracji pitnych z zastosowaniem wód kwasowęglowych (poniżej 1000 mg CO2/l) oraz szczaw (powyżej 1000 mg CO2 /l):

• Kuracja standardowa – maksymalnie 1400 ml dziennie. Pierwszą dawkę należy przyjąć o godzinie 7.00 (50% dziennej dawki), kolejną o godz. 12.00 (20% dziennej dawki) oraz trzecią o godzinie 17.00 (30% dawki dziennej).
• Kuracja wspomagająca – jest stosowana jako terapia uzupełniająca kąpiele lecznicze lub farmakoterapię. Kurację rozpoczyna się o godzinie 7.00 (60% dawki dziennej), a pozostałą cześć (40%) należy przyjąć o godzinie 17.00.
• Kuracja frakcjonowana – charakteryzuje się tym, że dzienną dawkę przyjmuje się w 6 porcjach: pierwszą o godz. 7.00 – 20%, drugą o 9.00 – 15%, trzecią o 12.00 – 15%, czwartą o 15.00 – 15%, piątą o 17.00 – 20% oraz szóstą o 21.00 – 15%.
• Kuracja oszczędzająca – stosuje się małą dawką dzienną w 2 porcjach – pierwsza o godzinie 7.00 (50% lub 70% dziennej dawki), natomiast drugą o godzinie 12.00 (30% lub 50%).
• Kuracja moczopędna zwykła – pierwszą dawkę należy przyjąć o godzinie 7.00 zawierającej 80% dziennej dawki, natomiast resztę (20%) należy wypić o godzinie 17.00.
• Kuracja moczopędna intensywna – powinna być stosowna co 3-4 dni, natomiast w pozostałych dniach odpowiednio mniejszą. Dzienna dawka to około 3500 ml. Należy ją pobierać w 6 porcjach w ciągu dnia w równych odstępach. Należy zaznaczyć, że ta kuracja misi być pobierana nie tylko w ciągu dnia, ale także w ciągu nocy.
• Kuracja moczopędna uderzająca – w tej formie kuracji również stosuje się dawkę 3500 ml. Należy ją wypić w godzinach porannych w okresie 2-3 godzin. Kurację stosuje się 1-2 razy w tygodniu pod nadzorem lub po konsultacji z urologiem. Pomiędzy tymi dniami stosuje się dawkę średnią.
• Kuracja specjalistyczna – przepisywana jest na podstawie indywidualnych wskazań. Ma ona zastosowanie w przypadku, gdy kuracja pitna stanowi podstawę leczenia pacjenta.

Do kuracji pitnej z zastosowaniem wód chlorkowo-sodowych wykorzystuje się wyłącznie wody o stężeniu maksymalnie 1,5%, gdyż wyższe stężenie soli wywołuje niekorzystne działanie miejscowe na układ pokarmowy oraz w dłuższej perspektywie ogólnoustrojowe. Najczęściej stosuje się wody o stężeniu 0,3 do 1% w ilości od 350 do 750 ml. Pacjent powinien przyjąć dzienną dawkę w 3 porcjach.

Wody siarczkowo-siarkowodorowe i siarczanowe uzyskują miano leczniczych, w momencie gdy zawartość siarki wynosi co najmniej 1 mg/l. Przed wykorzystaniem jej do kuracji pitnej konieczne jest odgazowanie siarkowodoru.

Kuracje pitne z wykorzystaniem wód żelazistych, fluorkowych i jodkowych stosowane są rzadziej, a dawka jest dobierana indywidualnie do pacjenta. Natomiast w przypadku wód radonowych stosuje się dwa typy kuracji. Pierwszy charakteryzuje się piciem wody na czczo, co prowadzi do zwiększenia diurezy, natomiast drugi polega na piciu wody po posiłkach ze zwiększoną dawką po obiedzie.

Działanie na organizm
Działanie kuracji pitnych uzależnione jest od rodzaju stosowanej wody leczniczej, składu chemicznego, czyli ilości zawartych jonów oraz ich wzajemnych proporcji, a także jej temperatury i wypijanej objętości. Wywoływane efekty mogą być miejscowe i ogólnoustrojowe. Miejscowo kuracja pitna wpływa na funkcjonowanie przewodu pokarmowego. W przypadku wody ciepłej następuje rozkurcz mięśni gładkich oraz zmniejszenie czynności wydzielniczej. Gorąca woda powoduje natomiast wzrost wydzielania soków trawiennych. W przypadku zimnej wody obserwuje się zwiększenie perystaltyki jelit oraz zwiększenie napięcia mięśni gładkich. Należy pamiętać, że jeśli ma zostać wykorzystany efekt termiczny kuracji pitnej, taką wodę należy wypijać względnie szybko, gdyż powolne picie wpływa na szybsze dostosowanie temperatury wody do temperatury organizmu. Wypicie dużej ilości wody zwłaszcza na czczo wpływa na mechaniczne wypłukanie wewnętrznej ściany przewodu pokarmowego oraz rozcieńczenie soków trawiennych. Taka dawka powoduje także wyraźne pobudzenie perystaltyki jelit, a przez to umożliwia wyzwolenie defekacji. Duża zawartość składników mineralnych najczęściej prowadzi do zwiększenia przekrwienia błon śluzowych.

Działanie ogólne można rozpatrywać pod kilkoma względami. Działanie farmakologiczne wynika ze składu chemicznego wody wykorzystanej w kuracji pitnej oraz stężenia poszczególnych jonów. W zależności od rodzaju wody możliwe jest uzupełnienie niedoborów mikroelementów w organizmie pacjenta. Jednak ilości tych składników nie są na tyle duże by wywołać niekorzystne zmiany związane z ich nadmiarem w organizmie, nawet przy codziennym stosowaniu kuracji pitnej. Zabieg wpływa na ciśnienie osmotyczne całego organizmu. Poprzez dostarczanie dużej ilości wody w małych odstępach czasu następuje wyrównanie ciśnienia osmotycznego oraz pobudzenie układu hormonalnego odpowiedzialnego za utrzymanie odpowiedniego nawodnienia organizmu. Warto wspomnieć o adaptogennym efekcie kuracji pitnych. Występuje on jednak wyłącznie jeśli kuracja trwa 3-4 tygodnie. Przy wcześniejszej rezygnacji z zabiegu - znosi uzyskane efekty. Podczas tego okresu czasu następuje przystosowanie organizmu do przyjmowania dużych ilości wody. Następuje regulacja gospodarki mineralnej organizmu , a także zmiany w ilości i składzie wydalanego moczu. Po kilku tygodniach stosowania kuracji zauważa się utrzymanie zmodyfikowanych reakcji organizmu na duże ilości wody, zwłaszcza w aspekcie wydalania i procesów regeneracyjnych. Kuracje pitne pobudzają szereg mechanizmów odruchowych, jako przykład można podać zwiększone wydzielanie soku żołądkowego po dostaniu się wody do jamy ustnej. W przypadku układu krwionośnego po wypici dużej ilości wody obserwuje się krótkotrwałe zwiększenie objętości krwi krążącej, objętości wyrzutowej i pojemności minutowej serca oraz niewielkie podwyższenie ciśnienia krwi.

Wody kwasowęglowe i szczawy wpływają w pierwszej kolejności na zmniejszenie wydzielania soków żołądkowych, natomiast już po 15 minutach następuje zwiększenie ich wydzielania. Ma to związek z drażnieniem błon śluzowych jakie wywołuje dwutlenek węgla zawarty w wodzie. Dochodzi także do rozszerzenia naczyń krwionośnych i zintensyfikowanie procesów resorpcji i sekrecji żołądka. Wody wodorowęglanowe przyczyniają się do rozpuszczenia śluzu występującego w przewodzie pokarmowym, a także mechanicznemu usuwaniu z jelit bakterii i ich toksyn, uszkodzonych komórek nabłonka i zalegających resztek pokarmu. Obserwuje się także przyspieszenie ustępowania stanów zapalnych w obrębie jelit oraz normalizację wypróżniania się u osób, u których występują zaparcia spastyczne. Warto zaznaczyć, że w przypadku osób zdrowych, podczas stosowania dużej ilości wody wodorowęglanowej może dojść do efektu odwrotnego, czyli zaparć. W przypadku ogólnoustrojowego działania tego rodzaju wód duże znaczenie odgrywają mikroelementy (np. potas, sód, magnez, wapń), a także jony towarzyszące (np. jodkowe, chlorkowe, bromkowe, siarczanowe i fosforanowe). Wpływają one na uzupełnienie niedoborów tych substancji w organizmie. Wody wodorowęglanowe standardowo wykorzystywane są jako środek moczopędny, a przez to przyczyniają się do poprawy funkcjonowania nerek. Korzystne zmiany obserwuje się także w przypadku wątroby i dróg żółciowych. Przyjmuje się, iż wody wodorowęglanowe poprawiają wchłanianie składników pokarmowych w jelitach, a przez to organizm jest lepiej odżywiony. Przykładem może być niedokrwistość, gdzie podczas kuracji pitnej obserwuje się zwiększenie ilości hemoglobiny i liczby erytrocytów, a także żelaza i magnezu. Dodatkowo wody te powodują obniżenie poziomu cukru we krwi i moczu oraz regulują pH krwi. Przy zastosowaniu wód z dużą ilością magnezu i wapnia, kuracja korzystnie wpływa na zwiększenie zasobów wapnia w tkance kostnej i jej mineralizację.

Działanie wód chlorkowo-sodowych uzależnione jest głównie od stężenia soli. Wraz ze wzrostem stężenia soli wzrasta tendencja do drażnienia błon śluzowych w obrębie układu pokarmowego. Natomiast długotrwałe stosowanie silnych roztworów soli może wywołać niekorzystne zmiany w obrębie żołądka. Podczas kuracji pitnej z zastosowaniem wysokiego stężenia soli, poprzez drażnienie błon śluzowych może dojść do mdłości po jej zastosowaniu. Wody te wywołują wzmożone wydzielanie śliny i soków żołądkowych. Dochodzi przez to do znacznego rozrzedzenia śluzu w przewodzie pokarmowym. Niekiedy może dojść do przyspieszenia procesu defekacji. Suplementacja organizmu jonami chlorkowymi oraz sodowymi niewątpliwie przyczynia się do zwiększenia pobudliwości komórek, a przez to przyspieszenia przekazywania impulsów nerwowych, co ma pozytywny wpływ na funkcjonowanie całego organizmu.

Podczas kuracji pitnej z wykorzystaniem wód siarczkowo-siarkowodorowych dochodzi do przyspieszenia i pogłębiania oddechów oraz zwiększenia wydzielania śluzu, a w skrajnych przypadkach do podrażniania dróg oddechowych. Jest to związane z faktem, iż związki siarki są wydalane w większości właśnie drogami oddechowymi. Obserwuje się także zwiększone wydalanie kwasu moczowego, kreatyniny, keratyny, potasu i wapnia. Natomiast obniżeniu ulega poziom cukru we krwi. Kuracje pitne z zastosowaniem wód siarczkowo-siarkowodorowych przynoszą bardzo dobre efekty terapeutyczne w leczeniu cukrzycy z powikłaniami w postaci zmian skórnych i wątrobowych. Kuracja ta przyspiesza procesy metaboliczne, dlatego niekiedy jest stosowana w leczeniu otyłości.

Wody żelaziste wzmagają przemianę materii oraz przemianę azotową. Dzięki dużej zawartości żelaza uzupełniają jego niedobory w organizmie korzystnie wpływając na niwelację skutków niedokrwistości. Wody te łagodzą stany zapalne i wiążą siarkowodór w jelicie grubym.

Wody fluorkowe wspomagają leczenie osteoporozy oraz są stosowane w profilaktyce próchnicy.

Wody jodkowe charakteryzują się tendencją do zatrzymywania wody w tkankach. Przyczyniają się także do rozrzedzania śluzu w układzie pokarmowym.

Wody radonowe powodują obniżenie poziomu cukru we krwi oraz takich związków jak: mleczany, pirogroniany, cholesterol, lipidy i trójglicerydy. Podczas kuracji pitnej z zastosowaniem tego rodzaju wód leczniczych dochodzi do gromadzenia radonu w tkankach organizmu, który przez długi okres po zakończeniu terapii wywołuje pozytywne efekty terapeutyczne.

Wskazania i przeciwwskazania

1. Kuracja pitna z wykorzystaniem wód kwasowęglowych i szczaw

Wskazania:

• Kamica moczowa:
  • Kamica kielichów, miedniczek, moczowodów;
  • Drobne złogi i związki kamieniotwórcze w przewodzie moczowym;
  • Stany przez i po operacjach usunięcia kamienia z dróg moczowych;
  • Jako profilaktyka kamicy nerkowej;
• Przewlekłe schorzenia układu moczowego:
  • Nawrotowe zakażenie dróg moczowych;
  • Łagodne stwardnienie nerek;
  • Wysiłkowe nietrzymanie moczu;
  • Zaburzenia neurogenne pęcherza moczowego;
  • Przewlekłe zapalenie gruczołu krokowego i pęcherzyków nasiennych;
• Choroby wątroby i dróg żółciowych:
  • Przewlekłe stany zapalne pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych;
  • Zaburzenia czynnościowe pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych;
  • Stany pooperacyjne w 6 miesięcy po zabiegu;
  • Marskość wątroby we wczesnym okresie;
  • Stany po wirusowym zapaleniu wątroby (minimum 3 miesiące od ustąpienia stanu ostrego i podostrego) ;
  • Stłuszczenie wątroby;
  • Przewlekłe toksyczne uszkodzenie wątroby;
• Choroby żołądka i dwunastnicy:
  • Przewlekły nieżyt żołądka z nadkwasotą;
  • Zaburzenia czynnościowe żołądka i jelit;
  • Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy w okresie remisji;
  • Zaparcia nawykowe;
  • Zaparcia spastyczne jelita grubego;
  • Stany pooperacyjne;
• Choroby wydzielania wewnętrznego:
  • Cukrzyca;
  • Dna moczanowa;
  • Zaburzenia przemiany materii;
• Zatrucia kadmem, ołowiem, cynkiem itd.

Bezwzględnym przeciwwskazaniem jest niewydolność krążenia

• Kamica nerkowa:
  • Ostry stan zapalny układu moczowego;
  • Kamica z częstymi napadami bólowymi;
  • Kamica pęcherzyka lub cewki;
  • Zwężenie cewki moczowej;
• Przewlekłe schorzenia układu moczowego:
  • Ostre i podostre stany zapalne;
  • Schorzenia miąższu nerek;
  • Uporczywe zaleganie moczu w różnych odcinkach przewodu moczowego;
• Choroby wątroby i dróg żółciowych:
  • Ostre i podostre stany zapalne;
  • Żółtaczka;
  • Kamica pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych;
  • Stany z uszkodzeniem miąższu wątrobowego;
  • Przewlekłe choroby jamy brzusznej;
• Choroby żołądka i dwunastnicy:
  • Ostre stany zapalne;
  • Czynna choroba wrzodowa;
  • Przewlekłe zaburzenia drożności jelit;
  • Wrzodziejące zapalenie jelita grubego;
  • Przewlekłe choroby jamy brzusznej;
• Choroby wydzielania wewnętrznego:
  • Poważny przebieg schorzenia ;
  • Występowanie zaawansowanych powikłań;

2. Kuracja pitna z zastosowaniem wód chlorkowo-sodowych

• Choroby układu trawiennego:
  • Przewlekły nieżyt żołądkowo-jelitowy;
  • Skłonność do zaparć;
  • Niestrawność;
• Niedokrwistość;
• Przewlekła skaza moczanowa;
• Przewlekłe zatrucie metalami ciężkimi;

• Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy;
• Niewydolność krążenia i nerek;
• Biegunki;
• Choroby odbytu;
• Skąpomocz;
• Wrzodziejące i spastyczne zapalenie jelit.

3. Kuracje pitne z zastosowaniem wód siarczkowo-siarkowodorowych

• Choroby przewodu pokarmowego:
  • Przewlekłe stany zapalne trzustki i woreczka żółciowego;
  • Przewlekły nieżyt jelit;
  • Zaburzenia ruchowe jelita grubego;
  • Zaparcia nawykowe;
• Cukrzyca;
• Dna moczanowa;
• Otyłość;
• Nieżyt dróg oddechowych;
• Zatrucia metalami ciężkimi;

• Nadkwaśność żołądka;
• Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy;
• Astma oskrzelowa;

Podsumowanie
Z kuracji pitnych można skorzystać w uzdrowiskach, które posiadają dostęp do naturalnych źródeł wód leczniczych. Osiągane efekty terapeutyczne uzależnione są od rodzaju zastosowanej wody leczniczej, a także od temperatury i wielkość dziennej dawki. Do kuracji pitnych stosuje się wody kwasowęglowe i szczawy, chlorkowo-sodowe, siarczkowo-siarkowodorowe i siarczanowe, żelaziste, fluorkowe, jodkowe oraz radonowe. Wywołują one działanie miejscowe na układ pokarmowy, a przy dłuższym czasie trwania kuracji w konsekwencji dochodzi do utrwalenia zmian ogólnoustrojowych wywołanych dostarczaniem do organizmu dużych ilości wody w krótkim czasie. Kuracja pitna jest przeprowadzana na zlecenie lekarza. W przypadku niektórych wód leczniczych (np. chlorkowo-sodowych) niewłaściwe dawkowanie może doprowadzić do niekorzystnych zmian w organizmie.

Autor:
mgr Monika Olszówka