Galwanizacja - prądy galwaniczne

Galwanizacja jest to zabieg fizykoterapeutyczny, należący do działu elektroterapii, w którym pacjent jest poddawany działaniu prądu stałego. Jest on umownie zaliczany do prądów małej częstotliwości (0-1000Hz). Zabieg jest wykonywany na zlecenie lekarza. Z racji korzystnego wpływu na organizm pacjenta oraz szerokiego spektrum działania galwanizacja jest bardzo często stosowanym zabiegiem. Prawidłowo wykonana jest całkowicie bezpieczna. Zabieg ten jest stosunkowo prosty do wykonania i oferuje go prawie każda placówka fizjoterapeutyczna.

Przygotowanie do zabiegu galwanizacji

Przed zabiegiem pacjent ma obowiązek zadbać zwłaszcza o higienę i czystość okolicy ciała poddawanej terapii. W szczególności powinien oczyścić skórę ze wszelkich maści, kremów i kosmetyków. Dodatkowo w przypadku miejsc intensywnie owłosionych zaleca się ich depilację. Obecność owłosienia nie stanowi bezwzględnego przeciwwskazania do prowadzenia zabiegu, jednak w praktyce okazuje się on mniej skuteczny. Pacjent powinien zdjąć metalowe przedmioty np. biżuterie, aby nie zakłócić przebiegu prądu. W celu ułatwienia przeprowadzenia zabiegu pacjent powinien ubrać się w taki sposób, aby okolica poddawana galwanizacji była łatwo dostępna.

Metodyka wykonania zabiegu galwanizacji

Do galwanizacji wykorzystywane są dwie płaskie elektrody, wykonane najczęściej z cyny lub płytki ze specjalnej gumy przewodzącej. Zazwyczaj mają kształt kwadratu lub prostokąta o różnej wielkości, ale stosowane są również elektrody o innych kształtach, np. maska Bergoniego wykorzystywana do galwanizacji połowy twarzy. Powinny mieć one zawsze zaokrąglone brzegi, ponieważ w przeciwnym przypadku w rogach prąd ulegałby zagęszczeniu i mogłoby to do prowadzić do poparzenia pacjenta. Elektrody cynowe układane są na gazie o grubości co najmniej 2 cm lub na specjalnych gąbkach w przypadku elektrod wykonanych z gumy węglowej. Ich powierzchnia powinna być większa od powierzchni elektrody. Podkłady są nasączane wodą wodociągową lub 0,1-0,5 % roztworem chlorku sodu. Dzięki temu zwiększa się przewodnictwo elektryczne skóry. Elektrody umieszcza się na ciele pacjenta, w okolicy miejsca poddawanego zabiegowi. Odpowiednie ułożenie pozwala na osiągnięcie pożądanych efektów terapeutycznych. Przepływ prądu między elektrodami zależy m.in. od ich rozmiaru, ułożenia względem siebie, odległości między nimi czy też ukształtowania części ciała poddawanej zabiegowi. Stosuje się technikę jednobiegunową, gdzie jedna z elektrod jest mniejsza lub dwubiegunową – elektrody są tej samej wielkości. W zależności od sposobu podłączenia elektrod do aparatu, jedna z nich stanowi katodę, a druga anodę. Przed przystąpieniem do wykonania zabiegu pacjent musi poinformować fizjoterapeutę o wszystkich lekach przeciwbólowych, jakie przyjmował w ciągu ostatnich kilku dni oraz o występujących zaburzeniach czucia w okolicy poddawanej galwanizacji. W razie potrzeby terapeuta przeprowadzi w tym celu odpowiednie testy. Skóra w okolicy poddawanej zabiegowi powinna być pozbawiona zmian chorobowych czy stanów zapalnych. W czasie zabiegu pacjent wygodnie siedzi lub leży, należy unikać zmiany pozycji ciała, gdyż może doprowadzić to do przesunięcia elektrod. Po umocowaniu elektrod fizjoterapeuta powoli zwiększa natężenie prądu, aż do wyraźnego odczucia mrowienia, ukłuć, wibracji. W czasie trwania galwanizacji odczucia te mogą się nasilić lub osłabić, w zależności od wrażliwości pacjenta na prąd. W przypadku pojawienia się bólu należy niezwłocznie powiadomić o tym fizjoterapeutę, gdyż może to doprowadzić do uszkodzenia ciała. Podczas trwania zabiegu pacjent nie powinien dotykać elektrod, przewodów ani aparatu, gdyż może to prowadzić do porażenia prądem. Zakończenie zabiegu obejmuje powolne zmniejszenie natężenia prądu do zera.

Dawkowanie

Przy określaniu dawki bierze się pod uwagę rodzaj choroby, jej okres (ostry, podostry, przewlekły), okolice ciała na której będzie wykonywany zabieg, powierzchnię elektrody czynnej, częstotliwość i czas trwania zabiegu oraz indywidualną wrażliwość na prąd. Zabieg może trwać od 5 do 20 min. Sesje wykonywane są codziennie przez 10-12 dni w stanach przewlekłych lub nawet kilka razy dziennie w odstępach 3-4 h w przypadku stanów ostrych.

Działanie galwanizacji na organizm

Galwanizacja ma bardzo pozytywny wpływ na organizm człowieka. Pod elektrodami następuje początkowo zwężenie naczyń krwionośnych, a następnie ich gwałtowne rozszerzenie. Najpierw dotyczy ono naczyń w skórze, a potem obejmuje tkanki położone głębiej. Proces ten uwidacznia się w postaci rumienia galwanicznego. Jest on bardzo intensywny pod katodą, ale pojawia się również pod anodą. Utrzymuje się on zazwyczaj ok. 20-30minut, zaś w przypadku kombinacji z innymi zabiegami z zakresu ciepłolecznictwa np. sollux , może ustąpić dopiero następnego dnia. Efekt przekrwienia tkanek utrzymuje się ok. 1,5-2 godzin. W tym czasie następuje wchłanianie wysięków, obrzęków czy też krwiaków. Działanie prądu wpływa na poprawę krążenia w okolicy poddanej zabiegowi, przez co tkanki są lepiej dotlenione oraz odżywione, a metabolity usunięte. Ma to korzystny wpływ w terapii mającej na celu zapobieganie zanikom mięśni porażonych. Kolejnym pozytywnym aspektem jest przyspieszenie gojenia się ran i przewlekłych owrzodzeń poprzez przyspieszenie podziałów komórek. Prąd stały przyczynia się do zmian pobudliwości układu nerwowo-mięśniowego. Pod katodą obserwuje się zwiększenie pobudliwości, natomiast pod anodą następuje zmniejszenie pobudliwości, co wiąże się z działaniem przeciwbólowym pod tą elektrodą.

Działanie prądu stałego na organizm pacjenta zależy od okolicy na jakiej jest wykonywany zabieg, a dokładniej od oporu tkanek, przez jakie on przepływa. Poszczególne tkanki i płyny ustrojowe wykazują różne przewodnictwo prądu stałego. Najlepiej przewodzą: krew, mocz, płyn mózgowo-rdzeniowy, chłonka, tkanka łączna i mięśnie. Nerwy, ścięgna, kości, torebki stawowe i tkanka tłuszczowa źle przewodzą prąd. Natomiast warstwa rogowa suchej skóry, paznokcie i włosy w ogóle nie przewodzą prądu. Przewodnictwo elektryczne zależy także od zawartości w tkankach wody i elektrolitów (substancje jonowe, takie jak np. sód, potas, magnez, wapń). Działanie biologiczne prądu stałego uzależnione jest od gęstości prądu (mA (miliampery)/cm²). Mają na to wpływ natężenie prądu oraz wielkość i ułożenie elektrod.

Wskazania do galwanizacji

Do najważniejszych wskazań należą:

• Nerwobóle;
• Zapalenia nerwów;
• Zespoły bólowe w przebiegu choroby zwyrodnieniowej stawów;
• Porażenia nerwu twarzowego;
• Zespoły korzeniowe;
• Zaburzenia krążenia obwodowego;
• Utrudniony zrost kostny;
• Owrzodzenia, trudno gojące się rany;
• Stany pourazowe(obrzęki, krwiaki);
• Przeciążenia mięśni;
• Bolesne napięcie mięśni;
• Rwa kulszowa, rwa ramienna.

Przeciwskazania do galwanizacji

Do głównych przeciwwskazań należą:

• Wszczepiony rozrusznik serca, pompa insulinowa;
• Metalowe elementy w okolicy poddawanej zabiegowi (np. płytki zespalające, gwoździe itp.);
• Ostre procesy zapalne i infekcje ogólne;
• Gorączka;
• Zmiany nowotworowe;
• Porażenia spastyczne;
• Miejscowe zaburzenia czucia;
• Endoproteza;
• Zaawansowana niewydolność układu krążenia;
• Zagrożenie zatorami, zakrzepy;
• Utrudniony kontakt z pacjentem (np. zaburzenia świadomości).

Podsumowanie

Galwanizacja należy do elektroterapii. W zabiegu tym wykorzystywane jest lecznicze działanie prądu stałego na organizm pacjenta. Zabieg ten powoduje rozszerzenie naczyń krwionośnych w okolicy poddanej zabiegowi, poprawia ogólną trofikę (odżywienie) tkanek, przyspiesza regenerację oraz zwiększa wchłanianie się krwiaków i obrzęków. Galwanizacja działa przeciwbólowo. Wykonany prawidłowo zabieg jest całkowicie bezpieczny. Dawkowanie jest uzależnione od rodzaju choroby, okolicy poddanej zabiegowi oraz od okresu choroby (stan ostry, przewlekły). Zabieg jest wykonywany na zlecenie lekarza.

Autor: mgr Monika Olszówka