Złamanie zmęczeniowe: przyczyny, objawy, leczenie

Data ostatniej aktualizacji:
Polub portal
Złamanie zmęczeniowe: przyczyny, objawy, leczenie

Organizm człowieka jest nieustannie narażony na różnorodne kontuzje. Szczególnie układ kostny bardzo podatny jest na rozmaite urazy do, których zalicza się przede wszystkim złamania. Na skutek długotrwałych, często powtarzających się przeciążeń zazwyczaj dochodzi do złamania zmęczeniowego. Pierwszy raz zjawisko to opisał pruski lekarz  Briethaupt, który zwrócił szczególną uwagę na powtarzające się i długo trwające bóle stóp u zawodowych żołnierzy piechoty, którzy maszerowali setki kilometrów. Należy pamiętać, iż powyższe schorzenie nie jest wywołane jednorazowym nagłym zdarzeniem. Dochodzi do niego najczęściej na przestrzeni kilku tygodni lub miesięcy. Najbardziej podatne na złamanie zmęczeniowe są kości śródstopia, kość piętowa, kość strzałkowa. Schorzenie do częściej występuje u ludzi aktywnych fizycznie np. u sportowców.



Przyczyny złamań zmęczeniowych

Do najczęstszych przyczyn złamania zmęczeniowego zalicza się przede wszystkim:

  • Duże, powtarzające się przeciążenia,
  • Brak odpowiedniego wypoczynku (regeneracji powysiłkowej),
  • Brak odpowiedniego przygotowania do aktywności fizycznej (zła rozgrzewka, złe obuwie),
  • Zaburzenia biomechaniczne,
  • Wady anatomiczne,
  • Osłabienie siły i wytrzymałości poszczególnych mięśni,
  • Zażywanie silnych leków (kortykosteroidów),
  • Nadwagę, znaczną otyłość,
  • Niedobory (witaminy D lub wapnia),
  • Zaburzenia hormonalne,
  • Stosowanie używek (alkohol, papierosy, narkotyki).


Objawy złamań zmęczeniowych

Do najczęstszych objawów złamania zmęczeniowego zalicza się przede wszystkim:

  • Ból (początkowo jest niewielki stopniowo wzrasta podczas aktywności dnia codziennego),
  • Zgrubienie (wyczuwalne pod skórą w miejscu urazu),
  • Tkliwość (szczególnie podczas dotyku),
  • Obrzęk (powstały często na skutek przeciążenia),
  • Zasinienie (powstałe na skutek zaburzonej pracy układu żylnego).



Złamanie zmęczeniowe - najczęstsze lokalizacje

Przeważnie każda kość układu kostnego człowieka jest zagrożona złamaniem zmęczeniowym. Najczęściej jednak opisywane schorzenie dotyczy przede wszystkim:

  • Kości piszczelowej,
  • Szyjki kości udowej,
  • Kości strzałkowej,
  • Kości łódkowatej,
  • Kości śródstopia,
  • Kości łokciowej.


Diagnostyka – złamanie zmęczeniowe

W przypadku złamania zmęczeniowego bardzo ważne jest szybkie wprowadzenie odpowiedniej diagnostyki. Na samym początku należy przeprowadzić dokładny wywiad oraz wykonać szczegółowe badanie kliniczne. Najlepiej aby te dwie czynności były wykonane przez lekarza pierwszego kontaktu lub ortopedę. Bardzo ważne w diagnostyce omawianego schorzenia są badania obrazowe. Należy pamiętać, że ich skuteczność zależy przede wszystkim od fazy złamania. Badanie rentgenowskie lub ultrasonograficzne  w pierwszym etapie urazu może nie być wystarczająco widoczne. Dlatego należy wykonać scyntygrafię kości. Na podstawie tego specjalistycznego badania możemy dokonać dokładnej oceny kondycji poszczególnych kości objętych schorzeniem. Dla potwierdzenia właściwej diagnozy można również wykonać badanie z wykorzystaniem rezonansu magnetycznego.



Leczenie złamań zmęczeniowych

Podstawą prawidłowego leczenia złamania zmęczeniowego jest postępowanie zachowawcze, lecz w sporadycznych przypadkach stosujemy również leczenie operacyjne. Prawidłowe postępowanie medyczne w przypadku opisywanego schorzenia zależy w dużej mierze od miejsca złamania i jego rozległości.

Leczenie zachowawcze złamania zmęczeniowego w pierwszym etapie polega na znacznym zmniejszeniu aktywności fizycznej związanej z treningiem jak i wykonywaniem czynności dnia codziennego. W kolejnym etapie postępowania należy wprowadzić unieruchomienie okolicy objętej urazem za pomocą specjalistycznej ortezy. Wspominane zaopatrzenie ortopedyczne ma na celu ustabilizować i odciążyć miejsce złamania. Orteza ma zapobiec również rozprzestrzenianiu się nabytej kontuzji. Bardzo ważnym elementem leczenia zachowawczego opisywanego schorzenia jest nowoczesna fizjoterapia. Podzielona ona jest na:

  • Fizykoterapię – stosuję się zabiegi, które mają na celu: przyspieszenie regeneracji tkanki kostnej, działanie przeciwbólowe, działanie przeciwobrzękowe, oraz poprawiające ukrwienie. W tym przypadku stosujemy przede wszystkim zabiegi takie jak; pole magnetyczne, laseroterapie punktową, krioterapię miejscową, jonoforezę (z substancji przeciwbólowej lub przeciwobrzękowej),
  • Kinezyterapię – bardzo dużą rolę odgrywają również właściwe ćwiczenia ruchowe. Jeżeli złamanie wymaga dłuższego niż zwykle unieruchomienia należy wprowadzić terapię przeciwzakrzepową polegająca w dużej mierze na wykonywaniu specjalistycznych ruchów. W przebiegu opisywanego schorzenia wskazane jest także wykonywanie ćwiczeń izometrycznych (mają za zadanie wzmocnienie siły mięśniowej), rozciągających, uelastyczniających (mają one na celu zapewnić właściwą elastyczność elementów miękkich otaczających złamanie), stabilizujących (poprawiających prawidłową biomechanikę okolicy objętej urazem). Bardzo ważne jest również wykorzystanie terapii manualnej. Polega ona na indywidualnej pracy z pacjentem. Ma na celu przywrócenie prawidłowej mobilności okolicy występowania urazu. Pomocne w leczeniu złamania zmęczeniowego może być zastosowanie kinesiotapingu (plastrowanie). Odpowiednie naklejenie specjalistycznej aplikacji podtrzymuje efekty postępowania rehabilitacyjnego.

W przypadku złamania zmęczeniowego należy również zadbać o uzupełnienie codziennej diety w odpowiednie witaminy i składniki mineralne. Właściwie dopasowana do wieku suplementacja jest bardzo wskazana w przypadku opisywanego powyżej schorzenia. Należy przede wszystkim dostarczać organizmowi we właściwych dawkach witaminę D oraz wapń.

Jeżeli leczenie zachowawcze nie przyniosło zamierzonego celu, należy zastanowić się nad wdrożeniem leczenia chirurgicznego. Stosuje się je bardzo rzadko, przede wszystkim u osób szczególnie aktywnych fizycznie np. zawodowych sportowców. Należy pamiętać, iż postępowanie operacyjne jest ostatecznością. Obarczone jest ono ryzykiem wystąpienia komplikacji. W przypadku długo i trudno gojącego się zrostu kostnego może wystąpić staw rzekomy (powstanie stawu w miejscu niewłaściwym) oraz martwica na skutek niewłaściwego ukrwienia. Jeżeli pomimo zastosowania standardowego leczenia nieoperacyjnego nadal występują silne dolegliwości bólowe oraz niepełny lub niewłaściwy zrost kostny, wówczas lekarz decyduje się na zastosowanie wewnętrznej stabilizacji z zastosowaniem np. śrub, płytek, drutów. W niektórych bardziej skomplikowanych przypadkach stosuje się przeszczepy kostne. Po takiej interwencji chirurgicznej dane miejsce objęte urazem zaopatruje się w gips. Zazwyczaj musi być on założony na kilkanaście tygodni, w zależności od rozległości urazu i zastosowanej metody śródoperacyjnej.


Profilaktyka

Odpowiednia profilaktyka jest bardzo ważna w przypadku złamania zmęczeniowego. W pierwszej kolejności po uzyskaniu właściwej aktywności ruchowej należy kategorycznie dostosować się do zaleceń lekarza i fizjoterapeuty.
Aby skutecznie zapobiec opisywanemu schorzeniu należy bezwzględnie przestrzegać kilku rad do, których zalicza się przede wszystkim:

  • Należy stopniowo wdrażać aktywność fizyczną. Trzeba pamiętać przede wszystkim o zastosowaniu właściwej rozgrzewki. Przed ćwiczeniami powinno się odpowiednio porozciągać, aby przygotować mięśnie i stawy do wysiłku,
  • Obciążenia związane z treningiem należy dopasować do aktualnych możliwości wydolnościowych organizmu oraz do chorób współistniejących,
  • Należy odpowiednio dopasować przerwy podczas ćwiczeń. Gwarantuje to na przestrzeni czasu właściwą regenerację naszego organizmu,
  • Należy dostosować odpowiednią dietę do określonej aktywności fizycznej. Powinno zwrócić się uwagę na właściwą suplementację witaminami i składnikami mineralnymi, które są tracone w dużych ilościach podczas treningu,
  • Należy dopasować odpowiednio obuwie do właściwej aktywności. Inne buty zakładamy do biegania, a inne na zajęcia gimnastyczne,
  • Należy unikać wykonywania systematycznych i długotrwałych ćwiczeń na twardym podłożu.
Opracował: dr n. med. Kamil Klupiński,
fizjoterapeuta sportowy, 
kierownik poradni rehabilitacyjnej

Oceń artykuł:
Ocena:
5/5 (1)