Uszkodzenie obrąbka stawu biodrowego

Obrąbek stawu biodrowego jest włóknisto – chrzęstną struktur ą o trójkątnym kształcie, która stanowi przedłużenie panewki stawu biodrowego. Pełni funkcję stabilizacyjną poprzez powiększenie przestrzeni stawowej (pogłębia i zwiększa powierzchnię panewki) oraz funkcję ochronną głowy kości udowej. Dzięki niemu możliwe jest skuteczniejsze rozprowadzenie płynu stawowego i właściwe odżywienie chrząstki. Ponadto obrąbek wpływa na zmniejszenie obciążenia stawu biodrowego oraz umożliwia jego pełną ruchomość. Do uszkodzenia obrąbka stawowego dochodzi w wyniku urazu (bezpośredniego lub sumujących mikrourazów) lub występujących zaburzeń anatomicznych. Zlekceważenie symptomów prowadzi do pogłębienia dysfunkcji stawu biodrowego, w tym uszkodzenia chrząstki stawowej i następczej choroby zwyrodnieniowej.

Przyczyny

Istnieją dwie głównie przyczyny uszkodzenia obrąbka stawu biodrowego: zaburzenia anatomiczne (deformacje anatomiczne) oraz urazy mechaniczne (bezpośrednie lub sumowanie mikrourazów). W pierwszym przypadku zmiany anatomiczne panewki lub kości udowej doprowadzają do konfliktu udowo – panewkowego. W wyniku tej patologii dochodzi do rozbudowy tkanki kostnej. Nadmierna wyniosłość kostna w momencie zgięcia, rotacji wewnętrznej oraz docisku powierzchni stawowych biodra, w wyniku tarcia prowadzi do niszczenia obrąbka. Do podobnych konsekwencji mogą prowadzić inne zaburzenia anatomiczne jak: dysplazja stawu biodrowego czy hipertrofia obrąbka. W drugim przypadku na skutek jednorazowego zdarzenia, które niekoniecznie musi być przez nas kojarzone, np. nagłego skręcenia biodra, mocnego stąpnięcia w czasie biegu lub w wyniku sumujących się przeciążeń (mikrourazów), również dochodzi do niszczenia struktury obrąbka. Uszkodzenia powstające na tle urazowym dotyczą głównie osób aktywnych fizycznie np. biegaczy długodystansowych czy piłkarzy nożnych. Duża intensywność i objętość treningów oraz brak odpowiedniej regeneracji prowadzą do przeciążeń okolicy biodra i następczego uszkadzania obrąbka. Występowanie obu przyczyn jednocześnie tzn. zaburzeń anatomicznych wraz z występowaniem dużych przeciążeń narządu ruchu, w sposób znaczny przyspiesza rozwój dysfunkcji stawu biodrowego.

Czynniki ryzyka

Istnieje szereg czynników ryzyka, które mogą wpływać na uszkodzenie obrąbka. Ich eliminacja może w dużym stopniu zredukować problem.

• Konflikt – udowo panewkowy
• Hipermobilność stawów
• Dysplazja stawu biodrowego
• Nierównowaga mięśniowa w okolicy miednicy
• Występowanie tzw. zespołu skrzyżowania dolnego (skrócenie zginaczy biodra, a także prostownika grzbietu w odcinku lędźwiowym oraz osłabienie brzucha i pośladków)
• Nadmierne przodopochylenie miednicy
• Koślawość kolan, płaskostopie
• Przebyte choroby: jałowa martwica głowy kości udowej, zapalenie stawu biodrowego, wypadanie głowy kości udowej,
• Otyłość
• Powszechne błędy treningowe: zbyt duża intensywność, brak rozgrzewki, brak regeneracji
• Dynamiczne ruchy skrętne i wyprostne stawu biodrowego

Objawy

Podstawowym objawem uszkodzenia obrąbka stawu biodrowego jest ból zlokalizowany w pachwinie lub jej obrębie (najczęściej przednia strona biodra, rzadziej boczna i tylna). Dolegliwości nasilają się podczas dłuższego stania, chodzenia lub siedzenia oraz w przypadku sportowców, podczas wzmożonej aktywności fizycznej. Ból zazwyczaj opisywany jest, jako tępy i rozlany, czasem może mieć charakter ostry (w wyniku intensywnych aktywności), z promieniowaniem do stawów kolanowych. Ponadto mogą pojawiać się epizody blokowania lub przeskakiwania w stawie oraz ogólna sztywność. Zmniejsza się zakres ruchomości biodra, a jego funkcjonowanie zostaje ograniczone. Dolegliwości bólowe mogą powodować utykanie podczas chodu. Symptomatyczne jest również pojawienie się objawu Trendelenburga (opadanie miednicy po stronie przeciwnej od chorego stawu), wynikającego z osłabienia mięśni odwodzących staw biodrowy (przy badaniu fizykalnym).

Rozpoznanie

Mimo specyficznych objawów, rozpoznanie uszkodzeń obrąbka stawu biodrowego nastręcza wielu trudności. Schorzenie należy różnicować między innymi z: zerwaniem więzadła obłego, uszkodzeniem przywodzicieli, dyskopatią czy strzelającym biodrem. Diagnoza opiera się na przeprowadzeniu szczegółowego wywiadu oraz badania klinicznego. Lekarz powinien ocenić zakres długości i siłę mięśni oraz wykonać specyficzne testy. Test zgięcia, przywiedzenia i rotacji wewnętrznej biodra może wykryć urazy części przedniej obrąbka, natomiast wyprost i rotacja zewnętrzna uszkodzenia części tylnej. W badaniu fizykalnym dokładne określenie rozległości zmian nie jest możliwe, dlatego niezbędna jest diagnostyka obrazowa. Istotne w tym przypadku jest badanie RTG, które pozwoli na dokładniejszą ocenę stawu. Rezonans magnetyczny czy tomografia komputerowa mogą być pomocne w diagnozie tkanek miękkich, zlokalizowanych wokół stawu biodrowego. Najskuteczniejszym badaniem wydaje się być artrografia rezonansu magnetycznego, która dzięki zastosowaniu kontrastu, w sposób szczegółowy uwidoczni powstające zmiany w strukturze obrąbka.

Leczenie / Fizjoterapia

Leczenie uszkodzonego obrąbka stawu biodrowego w początkowym etapie jest zachowawcze. W przypadku osób uprawiających sport niezbędne jest czasowe zaprzestanie lub ograniczenie aktywności fizycznej. Kolejno należy wdrożyć postępowanie przeciwzapalne i przeciwbólowe. W tym celu stosuje się okłady z lodu oraz ogólnodostępne niesteroidowe leki przeciwzapalne (np. ibuprofen). Po opanowaniu stanu ostrego niezbędne jest włączenie odpowiedniego programu rehabilitacyjnego, którego zadaniem będzie redukcja zaburzeń biomechanicznych, poprawa zakresów ruchu w stawie oraz wyrównanie dysbalansów mięśniowych. W tym celu stosuje się ćwiczenia wzmacniające mięśnie osłabione, zabiegi rozluźniające tkanki miękkie w obrębie biodra, terapię manualną czy stretching. Należy również pracować nad prawidłowymi wzorcami ruchowymi, aby zmniejszyć ryzyko ponownych problemów z uszkodzonym biodrem. Szczególna uwagę należy zwrócić na terapię czynnościowej stabilizacji stawu biodrowego poprzez ćwiczenia krótkich rotatorów w pozycjach najlepszego pokrycia głowy kości udowej przez panewkę. Cały program rehabilitacyjny powinien trwać nie krócej niż 4- 6 tygodni. Jeśli w ciągu 3 miesięcy leczenie zachowawcze nie przynosi określonych rezultatów, zalecane jest przeprowadzenie zabiegu chirurgicznego. Zbyt długie zwlekanie z podjęciem decyzji może prowadzić do poważnych zmian degeneracyjnych stawu w tym zwyrodnienia. Zabieg polegający na naprawie uszkodzonej struktury, wykonuje się technika artroskopowi lub otwarta. Do tego usuwa się współistniejące urazy, w tym korekcję anomalii kostnych. Po operacji stosuje się rehabilitację, trwającą zazwyczaj ok. 10 – 12 tygodni. Podjęcie aktywności fizycznej możliwe jest dopiero po 6 miesiącach. Należy mieć na uwadze, że czas powrotu do pełnej sprawności jest uzależniony od wielu czynników i u każdego będzie inny.

Podsumowanie

Obrąbek stawu biodrowego, mimo iż jest mało znaną strukturą naszego organizmu, pełni w nim bardzo ważną rolę. Ten chrzęstno – włóknisty pierścień wpływa na właściwe odżywienie chrząstki, poprawia stabilizacje głowy kości udowej w panewce, a także ją ochrania. Do uszkodzenia obrąbka dochodzi w wyniku urazu (bezpośredniego lub sumujących mikrourazów) lub występujących zaburzeń anatomicznych. Podstawowym objawem dysfunkcji jest tępy ból zlokalizowany w pachwinie (lub okolicach) nasilający się podczas aktywności fizycznej lub dłuższego stania czy siedzenia. Ból może przybierać charakter ostry i promieniować do stawów kolanowych. Może pojawić się blokowanie i przeskakiwanie w biodrze, a także odczuwalna sztywność. Rozpoznanie schorzenia opiera się na przeprowadzeniu dokładnego wywiadu oraz badaniu klinicznym wykonywanym przez lekarza specjalistę. Wiarygodnym badaniem w tym przypadku jest artrografia rezonansu magnetycznego, która dzięki zastosowaniu kontrastu uwidacznia powstające zmiany w strukturze obrąbka. Pomocniczo stosuje się także diagnostykę obrazową jak RTG czy USG.

Leczenie uszkodzeń początkowo jest zachowawcze. Stosuje się podstawowe środki zmniejszające stan zapalny: okłady z lodu, leki z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych oraz odciąża się chorą kończynę. Następnie wprowadza się odpowiedni program rehabilitacyjny oparty na poprawie zakresu ruchu w biodrze, wzmocnieniu i uelastycznieniu odpowiednich grup mięśniowych, a także redukcji istniejących zaburzeń biomechanicznych. Jeśli terapia nie przyniesie poprawy w ciągu kilku tygodni (do 12) zalecane jest leczenie operacyjne. Zabieg polega na naprawie uszkodzonego fragmentu obrąbka oraz zlikwidowaniu uszkodzeń współistniejących. Po operacji stosuje się rehabilitację (10 – 12 tyg.), której celem jest przyspieszenie powrotu do pełnej sprawności fizycznej.

Autor:
mgr Radosław Biały
Fizjoterapeuta