Fałd błony maziowej przedziału przyśrodkowego kolana

Fałd błony maziowej znajduje się w przyśrodkowym przedziale kolana. Jest pozostałością z życia płodowego człowieka. W jego trakcie staw kolanowy podzielony był przegrodami łącznotkankowymi na trzy przedziały, które wraz z rozwojem znikają, a ich pozostałością mogą być fałdy błony maziowej. Nie jest znany dokładny odsetek ludzi posiadających tą strukturę, natomiast szacuje się, że występuje u ponad połowy osób zgłaszających dolegliwości w przednim przedziale kolana. Plica mediopatellaris zlokalizowane jest po przyśrodkowej stronie rzepki. Rozpoczyna się w okolicy nadrzepkowej, biegnąc dalej po skosie do ciała tłuszczowego podrzepkowego. Fałd błony maziowej sam w sobie nie jest chorobą, natomiast w niektórych przypadkach może być przyczyną nawracających dolegliwości bólowych.

Przyczyny:

Sama obecność fałdu błony maziowej nie powoduje dolegliwości bólowych. Występują one w momencie podrażnienia struktury, jej przerostu, zwłóknienia czy stanu zapalnego(zespół fałdu błony maziowej). Przerośnięta plika ociera się o kość udową lub wklinowuje się pod rzepkę nasilając stan zapalny i zwiększając dyskomfort po wewnętrznej stronie kolana. Do podrażnienia fałdu błony maziowej może dojść w wyniku bezpośredniego uderzenie w przyśrodkową część rzepki czy upadku na kolano, a także w wyniku długotrwałej praca w pozycji ze zgiętymi stawami kolanowymi oraz częstego chodzenie po schodach. Uprawianie dyscyplin sportowych jak: bieganie czy jazda na rowerze, w których dominuje ciągła pracą wyprostno – zgięciowa stawu kolanowego również może prowadzić do podrażnienia fałdu. Przyczyną wystąpienia dysfunkcji w tym przypadku może być zaburzenie funkcji mięśni: osłabienie mięśni przedniej strony uda (szczególnie części przyśrodkowej) oraz przykurcz mięśni zginaczy. Do podrażnienia fałdu może dochodzić również w przypadku innych patologii w obrębie stawu kolanowego (chondromolacja, uszkodzenie łąkotki), które wtórnie będą wywoływały stan zapalny struktury.

Objawy:

Do najczęstszych objawów podrażnienia fałdu błony maziowej możemy zaliczyć:

• Ból, dyskomfort po przednio – przyśrodkowej części kolana
• Ból nasilający się po długotrwałym siedzeniu ze zgiętymi kolanami lub aktywności fizycznej.
• Dyskomfort o charakterze przerywanym - występuje krótko po aktywności fizycznej
• Występowanie bolesnych przeskakiwań i epizodów blokowania kolana (nie zawsze)
• Uczucie pełności w kolanie
• Obrzęk w miejscu urazu
• Wyczuwalne zgrubienie pod skórą (u osób szczupłych)
• Ograniczenie funkcji kończyny

Rozpoznanie:

Dokładne rozpoznanie podrażnienia fałdu błony maziowej jest bardzo trudne. Należy je różnicować z wieloma innymi patologiami stawu kolanowego jak: uszkodzenie łąkotki, chondromolacja rzepki czy zespół rzepkowo – udowy. Diagnoza opiera się na zebraniu szczegółowego wywiadu od pacjenta oraz przeprowadzeniu odpowiedniego badania klinicznego. Należy również wykonać badanie RTG obu kolan w pojekcji AP (przednio – tylnej), boczne oraz w projekcji Marchanta ( projekcja osiowa w zgięciu kolan do 45 stopni) Pozwoli to wykryć ewentualne zmiany zwyrodnieniowe kolan czy patologię w obrębie stawu rzepkowo – udowego.

BadanieUSG przy braku dużego wysięku (co najmniej 50 ml płynu w stawie) jest nieskuteczne, ponieważ nie uwidacznia fałdu, który jest przyciśnięty do torebki stawowe. Skuteczne wydaje się badanie rezonansem magnetycznym (MRI), chociaż i w tym przypadku, zdania są podzielone. Powyższe badania mogą okazać się bezcenne z punktu widzenia diagnostyki współistniejących patologii w obrębie stawu kolanowego. Bezsprzecznie najskuteczniejszą metodą diagnostyczna mogącą stwierdzić występowanie zespoły fałdu błony maziowej jest badanie artroskopowe.

Czynniki ryzyka

Specyficznymi czynnikami wiodącymi do zwiększonej zachorowalności na zespół fałdu maziowego są:

• Występowanie fałdu w kolanie (ok. 60% osób dorosłych)
• Słaby mięsień czworogłowy, skrócenie mięśni zginaczy
• Uprawianie dyscyplin sportowych wymagających siłowej pracy wyprostno - zgięciowej stawu kolanowego (bieganie, jazda na rowerze)
• Uprawianie dyscyplin sportowych, w których występuje zagrożenie bezpośredniego urazu stawu kolanowego, co wtórnie może prowadzić do podrażnienia fałdu.
• Koślawość kolan oraz płaskostopie
• Powszechne błędy treningowe: brak rozgrzewki oraz rozciągania, zbyt intensywny trening, błędna technika wykonywania ćwiczeń, przetrenowanie.

Leczenie / Fizjoterapia:

W przypadku leczenia zachowawczego postępowanie w początkowym okresie będzie opierało się na zastosowaniu odpoczynku lub redukcji aktywności. W zależności od nasilenia bólu i subiektywnych odczuć z reguły w pierwszej kolejności modyfikujemy aktywność fizyczna, zmniejszamy jej objętość i intensywność. Jeśli to nie przyniesie poprawy, rezygnujemy całkowicie z uprawiania sportu (ewentualnie stosujemy trening wyrównawczy) do czasu wystąpienia zdecydowanej poprawy. W przypadku dużych dolegliwości bólowych, odchodzimy od uprawiania sportu i ograniczamy do minimum chodzenie po schodach i inne czynności powodujące obciążenie zgiętego kolana. W tym etapie staramy się zniwelować stan zapalny stosując powszechne niesteroidowe leki przeciwzapalne oraz okłady z lodu (ew. masaż lodem). Każdy tego typu uraz warto skonsultować z lekarzem ortopeda lub fizjoterapeutą. Lekarz może przypisać silniejsze leki przeciwzapalne bądź wykonać iniekcje dostawową. Może także zlecić zabiegi fizykoterapeutyczne oraz dobrać odpowiednie wkładki korygujące. W przypadku uprawiania sportu np. biegania istotny będzie wybór właściwego obuwia. W tym celu należy udać się do specjalistycznego sklepu, w którym dobór obuwia poprzedzony jest odpowiednim badaniem stóp.

Jeśli opanowaliśmy stan zapalny, a dolegliwości zmniejszyły się warto udać się do doświadczonego fizjoterapeuty, który oceni zaburzenia biomechaniczne w naszym ciele, które mogą wpływać na podrażnienie fałdu. Zmiana stereotypów ruchowych, wzmocnienie i uelastycznienie mięśni, wyrównanie ich dysbalansów, a także praca nad stabilizacją i propriocepcją, dają szanse na całkowite wyleczenie przyczyny powstawania dolegliwości i będą zapobiegać powstawaniu kolejnych. Cały proces postępowania rehabilitacyjnego powinien trwać około 2 miesięcy (zalecana dalsza kontynuacja w ramach profilaktyki). Jeśli leczenie zachowawcze nie przynosi zakładanych rezultatów, a objawy bólowe nie ustępują w ciągu 6 miesięcy, zaleca się leczenie operacyjne metodą artroskopowi. Zabieg pozwoli ustalić dokładna diagnozę, a na jej podstawie usunąć przerośnięty fałd maziowy lub inna przyczynę dolegliwości. Ostatnim etapem powrotu do pełnej sprawności będzie rehabilitacja pooperacyjna, której czas i rodzaj będzie ściśle uzależniony od ostatecznego wyniku operacji.
Należy pamiętać, że zbagatelizowanie objawów związanych z podrażnieniem fałdu błony maziowej może skutkować powstaniem współistniejących uszkodzeń w obrębie stawu kolanowego. Może być również odwrotnie – uraz pierwotny np. uszkodzenie łąkotki, wpłynie na wtórne podrażnienie fałdu. W obu przypadkach proces pełnego powrotu do zdrowia będzie się wydłużał.

Podsumowanie:

Fałd błony maziowej jest pozostałością z życia płodowego człowieka. Znajduje się po wewnętrznej stronie kolana, jednak nie każdy człowiek ją posiada. Dolegliwości w przednio – przyśrodkowej części kolana mogą sugerować problemy z tą strukturą. Do zespołu fałdu błony maziowej dochodzi w wyniku podrażnienia pliki. Wpływa to na jej obrzęk oraz stan zapalny, co w dalszej kolejności może prowadzić do wtórnego podrażnienia w wyniku ocierania o kość udową lub przygniatania przez rzepkę. Zdarza się, że przyczyną problemów z fałdem maziowym jest uraz bezpośredni np. silne uderzenie w rzepkę lub upadek na kolano, a także sumujące przeciążenia występujące podczas aktywności fizycznej, szczególnie biegania czy jazdy na rowerze. Urazy typu przeciążeniowego bardzo często wynikają z nieprawidłowości biomechanicznych kończyny np. koślawienia kolan lub płaskostopia. Do podrażnienia fałdu może również dochodzić w wyniku współistniejących urazów kolana jak uszkodzenie łąkotki czy chondromolacja rzepki. Rozpoznanie zespołu fałdu błony maziowej jest bardzo trudne, ponieważ często mylone jest z uszkodzeniem innych struktur tej okolicy.

Praktycznie żadne badanie diagnostyczne poza artroskopia kolana nie daje gwarancji wykrycia problemów z fałdem (badanie MRI oraz USG w niektórych przypadkach mogą być pomocne).Podstawowymi objawami podrażnienia mogą być: ból i dyskomfort po wewnętrznej części kolana (czasem centralnej), obrzęk, uczucie pełności kolana, epizody blokowania. Leczenie tego typu urazu rozpoczyna się od postępowania zachowawczego: odciążenie, okłady z lody, leki przeciwzapalne, fizykoterapia. W dalszej kolejności likwidacja nieprawidłowości biomechanicznych, ćwiczenia wzmacniające, stabilizacyjne oraz poprawiające czucie głębokie. Leczenie zachowawcze powinno trwać do 6 miesięcy. Brak poprawy po tym okresie skutkuje wdrożeniem leczenia operacyjnego. W tym celu stosuje się artroskopię diagnostyczno – zabiegową, której zadaniem będzie ustalenie odpowiedniej diagnozy i kolejno usunięcie przyczyny dolegliwości. Po zabiegu wskazana jest kilkutygodniowa rehabilitacja.

Autor:
Radosław Biały, magister fizjoterapii