Choreoterapia

Choreoterapia

Choreoterapia (z gr. choreia- taniec, i therapeuein-leczyć), terapia tańcem, jest to jedna z form arteterapii, czyli terapii poprzez sztukę. Jako formę leczenia wykorzystuje ona taniec i ruch. Według Zofii Aleszko, polskiej pionierki terapii tańcem, choreoterapia składa się z trzech elementów: tańca, ćwiczeń muzyczno-ruchowych oraz improwizacji ruchowych do wybranej muzyki. Celem choreoterapii nie jest nauka konkretnych kroków, lecz dojście do uczuć, które nie mogą być zwerbalizowane. Choreoterapia postrzega taniec jako metaforę życia, a poprzez ruch ukazuje życie.

Początki choreoterapii są trudne do ustalenia. Jednak najwcześniejsze dowody świadczące o znajomości tańca przez ludzi sięgają neolitu. Wtedy taniec stanowił część kultury i religii, był używany przez szamanów i uzdrowicieli, łączył się z rytuałami i obrzędami, a dowody na to można znaleźć między innymi na skalnych malowidłach. O pozytywnych aspektach tańca mówili także znani filozofowie. Do najbardziej znanych należy Sokrates, który twierdził, że „dzięki uprawianiu sztuki tanecznej (…) ciało jest w lepszej formie, a umysł bardziej giętki i swobodny”. Temat tańca podejmowany jest także w Biblii. Według znajdujących się w niej zapisów, na taniec przeznaczony był odpowiedni czas: „jest czas płaczu i czas śmiechu, czas żałoby i czas radosnego tańca”. W literaturze i sztuce, szczególnie upowszechniony w epoce średniowiecza, pojawia się także „Dance Macabre”, ukazujący równość wszystkich ludzi wobec śmierci. Na powyższych przykładach widać, że taniec ewoluował zgodnie z duchem danej epoki i myślami naukowymi i filozoficznymi. Nie mniej jednak pełnił on zawsze funkcję łącznika świata materialnego z niematerialnym, utrwalał tożsamość i wartości społeczne. Taniec posiada także wartości lecznicze i to właśnie one zadecydowały o jego szerszym zastosowaniu i wykorzystaniu w terapii. Zalicza się do nich między innymi społeczny charakter tańca, możliwość oddziaływania na psychikę poprzez ruch, muzykę i kontakt z ludźmi oraz różnorodność i atrakcyjność form tanecznych. Formy te ulegają wciąż modyfikacjom, jedne znikają np. tańce żałobne w kulturze europejskiej, ale jednocześnie wciąż pojawiają się nowe np. zumba.

Współczesna choreoterapia powstała w latach 40. jednocześnie w Stanach Zjednoczonych jak i Wielkiej Brytanii. Za twórcę tej metody leczniczej uznaje się Węgra, Rudolfa von Labana, tancerza, choreografa i teoretyka tańca. Stosowane przez niego metody pracy były na ówczesne czasy rewolucyjne. Propagował on improwizację, spontaniczność i naturalną ekspresję, zamiast muzyki wykorzystywał ciszę lub dźwięki, których rytm był zmienny i niemetryczny. Według Labana najważniejszy w tańcu jest tzw. przepływ, czyli stany naturalnych napięć i odprężeń, które nie są ograniczone przez wyuczone sekwencje. I na tej właśnie teorii bazuje współczesna choreoterapia. Drugą ważną osobą, które przyczyniła się do rozwoju terapii tańcem była Marian Chace, amerykańska tancerka, która wprowadziła tę formę do zachodniej medycyny. Mawiała ona, że „taniec jest komunikowaniem się i przez to zaspokaja ludzkie potrzeby”.Najnowsza definicja określa choreoterapię jako „terapeutyczne wykorzystanie ruchu jako procesu, poprzez który wspomagana zostaje emocjonalna i fizyczna integracja”.

Choreoterapia rozpatrywana jest na trzech poziomach: terapii tańcem, psychoterapii tańcem i ruchem oraz tańca terapeutycznego. W Polsce używa się tych określeń zamiennie, jednak istnieją między nimi różnice. Jedną z nich jest tzw. czynnik leczniczy, w tańcu terapeutycznym jest nim taniec, a w pozostałych dwóch jest nim relacja terapeutyczna. Psychoterapia tańcem i ruchem stanowi samodzielną metodę leczniczą, natomiast choreoterapia najlepsze efekty przynosi jako metoda komplementarna do farmakoterapii i psychoterapii werbalnej.

Terapia tańcem

• diagnostyczną
• profilaktyczną
• terapeutyczną

Głównym jej celem jest wydobycie za pomocą ruchu i rytmu tych emocji, których nie można wyrazić w sposób werbalny. Choreoterapia pozwala wpłynąć na zablokowania energii, które powstały w procesie kształtowania osobowości. Często jest tak, że człowiek identyfikuje się z postawą, która bazuje na jednej jakości. Mianowicie jedna osoba przyjmuje rolę „ofiary, inna „kata”, jeszcze inna „zbawcy świata”. Jednak ten wyuczony sposób konfrontowania się z życiem, wypracowany po to by być akceptowanym, staje się z czasem rodzajem psychicznego więzienia. W trakcie tańca natomiast człowiek doznaje relaksacji i stymulacji, co pozwala na ekspresję uczuć. Choreoterapia pozwala pracować nad tymi emocjami, uczy jak je rozpoznawać, wyrażać i jak na nie reagować. W tańcu człowiek poznaje także swoje ciało, sposób oddychania, miejsca zwiększonego napięcia, odkrywa siebie i zwiększa swoją samoświadomość. Taniec pozwala pozbyć się tych napięć, a wolne od przeciążeń ciało wyzwala umysł. Dochodzi do integracji ciała, umysłu i duszy. Człowiek nieograniczony przez żadne bodźce uczy się nowych, bezpiecznych strategii poruszania się, ma większe spektrum ruchu. „Wolność ciała” ułatwia uzyskanie nowego odbioru świata i odnalezienie w nim swojego miejsca. Choreoterapia ma także na celu: naukę wchodzenia w reakcje interpersonalne, uwrażliwienie na potrzeby innych i własne, kreowanie swoich granic i zasad, doświadczenia swojej wartości, naukę radzenia sobie w sytuacjach trudnych, a także naukę komunikowania się pozawerbalnego.

Choreoterapia jest polecana wszystkim tym, którzy chcą poznać lepiej własnego siebie i poczuć się dobrze w swoim ciele. Szczególnie dedykowana jest osobom nieśmiałym, które unikają wyrażanie swoich uczuć, jak i znerwicowanym, taniec bowiem uczy też kontroli. Na zajęciach z terapii tańcem skorzystają także osoby, które doświadczają trudności emocjonalnych, dużego stresu, niemożności bliskości, braku zaufania i mają zaburzony obraz własnego ciała. Choreoterapii natomiast nie zaleca się dla osób, które w swoim życiu doświadczyły tzw. złego dotyku.

Zajęcia z choreoterapii zwykle odbywają się w grupie, przy muzyce. Oparte są one albo wyłącznie o improwizację lub o proste formy tańca tj. tańce w kręgu, czy gyrokinesis, które pozwalają na integrację grupy i uczą współdziałania w społeczeństwie. Ruchy wykorzystywane podczas zajęć mogą być ciężkie i powolne lub swobodne, szybkie i lekkie. Inspiracją do zajęć mogą być pory roku, na przykład zimą można wykorzystywać gorące tańce latynoskie. Lecz nie chodzi o naukę konkretnych kroków, bo każdy ruch jest dobry. Wszystko tak naprawdę zależy od koncepcji terapeuty. Może on polecać uczestnikom taniec w centrum sali lub na obrzeżach, chodzenia prosto lub krętymi drogami. Najważniejsze jest jednak poszukiwanie własnych preferencji i testowanie nowych, nieznanych ruchów, idzie to bowiem w parze z powiększeniem wachlarza reakcji i zachowań. Uczestnictwo w zajęciach ma wiele zalet. Taniec i ruch bowiem wpływają na uwalnianie pozytywnej energii, pomagają się odstresować, a „rezultaty ruchu w tańcu są podobne do objawów uzyskanych w stanie przyjemności”. Taniec poprawia także koordynację nerwowo-mięśniową, poprawia krążenie, reguluje oddech i pracę serca. Przy odpowiednio dobranej muzyce można wpływać także na odczucia i emocje, które mogą objawiać się w skrajny sposób- od głośnego śmiechu po płacz. Reakcje na warsztatach mogę być różne, zwłaszcza tych początkowych. Jedne osoby siedzą i się tylko przyglądają, inne łatwo się otwierają i biorą czynny udział na zajęciach. Warto zaznaczyć, że nie ma czegoś takiego jak prawidłowa reakcja czy ruch. Każdy wykonuje dane ćwiczenie w taki sposób jak potrafi czy chce. Nikt nie jest do niczego przymuszany. Ważne aby na zajęciach stworzyć atmosferę bezpieczeństwa. Dzięki niej pomiędzy członkami grupy przepływa pozytywna energia i zaczyna się niekontrolowany, spontaniczny taniec. W Polsce, warsztatach bierze udział zdecydowanie więcej kobiet niż mężczyzn. Jest to związane z naszą kulturą, nie ma tutaj tradycji tańca, w którym biorą udział mężczyźni.

Choreoterapia pozwala doznać uczucia jedności, zadowolenia i radości. Pozwala spojrzeć a głąb siebie. Podczas terapii tańcem można dotrzeć do swoich uczuć i jednocześnie się od nich wyzwolić. Doświadczenie i wyrażenie emocji w tańcu pozwala je przeobrazić, nie mają one wtedy już nad człowiekiem kontroli. Wtedy można dotrzeć do bogactwa, które kryje się w każdym z nas.

Autor:
mgr Aleksandra Krakowiak
Fizjoterapeuta