Rehabilitacja po cięciu cesarskim

Cesarskie cięcie jest coraz częstszym sposobem rozwiązywania ciąż, gdyż obecnie w Polsce blisko 40% porodów to porody poprzez cesarskie cięcie. Jak każdy zabieg, również cesarskie cięcie, niesie za sobą ryzyko powikłań pooperacyjnych. Zdecydowanie najczęstszym problemem są zrosty, pojawiające się w obrębie gojących się tkanek. Powstające zrosty mogą być źródłem niespecyficznych dolegliwości ze strony układów moczowego, rozrodczego, pokarmowego czy układu ruchu.

Specjalistyczne działania fizjoterapeutyczne ukierunkowane są na przywrócenie prawidłowej ruchomości blizny oraz tkanek z nią sąsiadujących. Metody postępowania uzależnione są od stanu pacjentki oraz czasu jaki minął od zabiegu. Terapia obejmuje zarówno techniki bezpośrednie jak i pośrednie, głównie z zakresu terapii manualnej, technik mięśniowo-powięziowych oraz autoterapii.

Cesarskie cięcie – na czym polega zabieg?

Cesarskie cięcie to zabieg operacyjnego rozwiązania ciąży, który polega na przecięciu powłok brzusznych, w tym skóry, tkanki podskórnej, powięzi, otrzewnej oraz macicy. Pomimo określania cesarskiego cięcia zabiegiem, jest to poważna operacja brzuszna, która niesie za sobą ryzyko powikłań pooperacyjnych. Mięśnie brzucha w trakcie zabiegu nie są przecinane, ale ich rozsunięcie na boki, wiąże się z przerwaniem ciągłości powięzi.

Obecnie w trakcie zabiegu wykonuje się cięcie poprzeczne, które polega na przecięciu powłok nad linią włosów łonowych, na długości około 15 centymetrów. Tego typu cięcie wykonane może być różnymi technikami. W Polsce zdecydowanie najczęściej wykonywana jest technika Pfannenstiela, w której po przecięciu tkanek, zszywa się wszystkie warstwy po kolei.  Tak wykonany zabieg, w przypadku braku powikłań, charakteryzuje się raną wielkości około 10-15 cm długości i 2 mm szerokości. Najczęściej po kilku miesiącach, kiedy rana zblednie, staje się ona prawie niewidoczna.  

Reklama

Proces gojenia się blizny

Proces gojenia się blizny to złożony proces, składający się z 3 faz, w trakcie których dochodzi do zabliźnienia rany:

1 faza to faza zapalna, która trwa od 2 do 7 dni po zabiegu. W wyniku nieswoistej reakcji organizmu na uszkodzenie tkanek, dochodzi do miejscowej reakcji zapalnej. Obserwuje się wówczas przekrwienie, obrzęk, wytwarzanie cytokin i chemokin oraz wzmożoną przepuszczalność naczyń włosowatych, co może prowadzić do powstania wysięku. Obecność wysięku na tym etapie jest pożądana, gdyż wspomaga migrację komórek naprawczych, a także dostarcza podstawowych substancji odżywczych. W końcowym etapie fazy, dochodzi do wyciszania stanu zapalnego i wzmożonej aktywności makrofagów, które mają za zadanie usuwać wszelkie zanieczyszczenia i drobnoustroje. Obserwuje się również zwiększoną liczbę czynników wzrostu, które wspomagają komórki w przekształcaniu.

2 faza określana fazą proliferacji i angiogenezy bądź naprawy, obejmuje okres 6-8 tygodni od zabiegu. Na tym etapie zwiększoną aktywnością wykazują się fibroblasty, odpowiadające za produkcję włókien kolagenowych, niezbędnych dla budowy i regeneracji tkanki łącznej. Dochodzi również do tworzenia nowych naczyń włosowatych oraz regeneracji uszkodzonych naczyń.

3 faza to faza modelowania blizny, która trwa od 6 miesięcy do 2 lat. To faza stopniowego modelowania blizny, w wyniku czego dochodzi do jej spłaszczenia, zblednięcia oraz poprawy wytrzymałości mechanicznej (wskutek uporządkowania struktury kolagenu).

Dlaczego warto nie zaniedbać blizny? – najczęstsze powikłania po cesarskim cięciu

Cesarskie cięcie jak każdy zabieg, niesie za sobą ryzyko powikłań. Poważne powikłania, takie jak krwotok czy uszkodzenie pęcherza moczowego bądź jelit, zdarzają się rzadko. Ale już powikłania związane z blizną oraz powstającymi w konsekwencji zrostami, pomiędzy macicą a pęcherzem czy jelitami, a także pomiędzy innymi zszytymi tkankami, zdarzają się zdecydowanie częściej. Najczęściej objawiają się one zaburzeniami ze strony narządów wewnętrznych bądź dolegliwościami i zaburzeniami układu ruchu.

Do najczęstszych powikłań po zabiegu cesarskiego cięcia zalicza się:

• problemy trawienne (uczucie rozpierania w brzuchu, wzdęcia, zaparcia, niedrożność jelit)
• dolegliwości bólowe podczas współżycia
• dolegliwości bólowe podczas miesiączki
• przepuklina brzuszna
• ryzyko pęknięcia macicy w następnej ciąży (kolejne cięcia osłabiają strukturę macicy)
• zaburzenia czucia w obrębie miejsca nacięcia (w wyniku przecięcia włókien nerwowych)
• ryzyko rozejścia się blizny po cięciu cesarskim
• trudności z zajściem w kolejną ciążę
• endometrioza
• powstawanie bliznowców

Naturalny proces gojenia się tkanek prowadzi do ich zrastania się ze sobą. Powstające zrosty są konieczne, ale kiedy jest ich za dużo, zaburzają ruchomość tkanek i w konsekwencji prowadzą do rozwoju dolegliwości bólowych oraz nieprawidłowych wzorców ruchowych:

• zespoły bólowe kręgosłupa lędźwiowego, miednicy oraz rejonu brzucha
• zaburzenia ruchomości i przesuwalności tkanek miękkich
• zaburzenia wzorców ruchowych, wzorca chodu oraz postawy ciała
• zmiana napięcia i długości spoczynkowej antagonistycznych grup mięśniowych
• zmniejszenie elastyczności powięzi

Reklama

Rehabilitacja blizny po cesarskim cięciu

Rozpoczęcie jakiejkolwiek terapii poprzedzone powinno zostać diagnostyką, która obejmuje badanie blizny. Ocenia się jej wygląd, twardość, przesuwalność względem innych tkanek oraz tkliwość. Przebieg leczenia uzależniony jest od stanu blizny oraz etapu gojenia. Warto pamiętać, że nawet „stare”, kilkuletnie blizny kwalifikują się do leczenia i co ważne często skutecznego leczenia.

W pierwszej fazie (czyli do 7 dni po zabiegu)  praca z blizną ma charakter pośredni. Oznacza to, że nie wykonuje się żadnych zabiegów w obrębie samej blizny, ponieważ nie jest ona jeszcze uformowana. W tym czasie wskazane są natomiast zabiegi drenażu limfatycznego, obejmujące okolicę brzucha oraz kończyn dolnych. Działania te mają na celu zmniejszenie obrzęku, a także poprawę odżywienia tkanek i przyśpieszenie procesów gojenia.

Drugi etap, to czas na bezpośrednią pracę z blizną, którą możemy rozpocząć około 4-6 tygodnia od zabiegu. Jest to czas, kiedy blizna jest już zagojona i można poprzez terapię wpływać na jej modelowanie. Zastosowanie znajdują głównie techniki mobilizacyjne blizny, techniki mięśniowo-powięziowe czy kinesiology taping. Poza prowadzoną terapią, bardzo ważnym elementem postępowania jest autoterapia, obejmująca samodzielne mobilizacje blizny. W drugim etapie powinno się nadal kontynuować działania z pierwszej fazy, tj. drenaż limfatyczny.

Sesje terapeutyczne trwają około 30-45 minut i powinny być wykonywane 2 razy w tygodniu. Postępowanie to uzupełnione powinno być codzienną autoterapią.

Ostatni, trzeci etap, bazuje na wcześniejszych technikach, ale wykonywanych z większą intensywnością.

Techniki wykorzystywane w pracy z blizną:

Techniki mięśniowo-powięziowe
Techniki mięśniowo-powięziowe nazywane również uwalnianiem mięśniowo-powięziowym, to techniki ukierunkowane na niwelowanie restrykcji tkankowych w ciele. Intensywność technik uzależniona jest od rejonu ciała oraz stanu pacjenta.

Masaż tkanek głębokich
Forma terapii tkanek miękkich ukierunkowana na przywrócenie równowagi, poprzez likwidowanie restrykcji i napięć w układzie mięśniowo-powięziowym.

Mobilizacje blizny
Techniki ukierunkowane na poprawę mobilności blizny oraz przesuwalności względem innych tkanek: przełamywanie blizny, pionowe unoszenie blizny, rolowanie blizny oraz sąsiadujących tkanek.

Autor: mgr Katarzyna Kumor, fizjoterapeuta

Bibliografia:

• Zieliński T, Witmanowski H, Lewandowicz E i wsp. Blizny przerostowe i keloidy. Część II. Zapobieganie i leczenie. Post Dermatol Alergol 2008, 25.
• Chochowska M., Marcinkowski J., Klimberg A., - Terapia manualna w pracy z blizną po operacji cięcia cesarskiego, Hygeia Public Health 2017, 52.