Płaskie plecy
Plecy płaskie (dorsum planum) to wada postawy w płaszczyźnie strzałkowej, której cechą charakterystyczną jest spłycenie lub zniesienie fizjologicznych krzywizn kręgosłupa oraz zmniejszenie przodopochylenia miednicy. U osób dotkniętych ta wadą obserwuje się także spłaszczenie klatki piersiowej, opadanie i wysunięcie barków ku przodowi. Pojemność i ruchomość klatki piersiowej zazwyczaj jest zmniejszona, a ruchomość kręgosłupa prawidłowa.Zmniejszenie naturalnych krzywizn jest procesem bardzo niekorzystnym, gdyż ogranicza funkcje amortyzacyjną kręgosłupa. Brak odpowiedniej amortyzacji wpływa na przeciążenia poszczególnych elementów kręgosłupa, szybsze ich zużycie i w konsekwencji powstanie zmian zwyrodnieniowych. U dzieci w wieku przedszkolnym plecy płaskie są zjawiskiem naturalnym, gdyż krzywizny nie są w pełni ukształtowane (sprawia to wrażenie pleców płaskich). W kolejnych fazach rozwoju powinny się zwiększać. Jeśli do tego nie dochodzi, mamy do czynienia z wystąpieniem wady. W tym przypadku wymagana jest korekcja.
Plecy płaskie są wada postawy predysponującą do powstawania bocznych skrzywień kręgosłupa (skolioz), w szczególności u osób ze słabo rozwiniętym gorsetem mięśniowym. Wada występuje w dwóch krańcowo różnych typach budowy ciała: u ludzi wątłych, ze słabo rozwiniętą muskulaturą o typie budowy astenicznej oraz u osób silnie umięśnionych i intensywnie ćwiczących.
Przyczyny płaskich pleców
W ostatnich latach obserwuje się tendencję wzrostową dotycząca występowania wady postawy – pleców płaskich. Szacuje się, że zmiany ewolucyjne zmierzają w kierunku zmniejszenia naturalnych krzywizn kręgosłupa.Jako pierwotną przyczynę wady postawy podaję się brak prawidłowego wykształcenia przodopochylenia miednicy, co najczęściej spowodowane jest siedzącym trybem życia. Siedzący tryb życia obecny jest nie tylko w miejscu pracy, ale również podczas wypoczynku. Hipokineza (bezczynność ruchowa) wiąże się z ograniczeniem i zmniejszeniem form ruchu, co w konsekwencji wpływa na powstawanie hipotonii (obniżenie napięcia mięśniowego) i dystonii mięśniowej (nieprawidłowe napięcie mięśni).
Postępowanie korekcyjne
W plecach płaskich o astenicznej (wątłej) budowie ciała postępowanie korekcyjne opiera się na ogólnym wzmacnianiu mięśni, uwzględniając ćwiczenia zwiększające kifozę piersiową ,lordozę lędźwiowa, a także przodopochylenie miednicy. W przypadku osób wysportowanych, silnych, dobrze zbudowanych, ćwiczenia prowadzi się w pozycjach lordozujących odcinek lędźwiowy oraz kifotyzujących odcinek piersiowy. Ma to na celu wydłużenie prostownika grzbietu w odcinku piersiowym oraz skrócenie w odcinku lędźwiowym. W obu przypadkach należy uwzględnić ćwiczenia rozciągające mięśnie przykurczone. W szczególności będą to powierzchowne i głębokie mięśnie grzbietu (szczególnie w odcinku piersiowym), mięśnie karku, pośladki, grupa kulszowo- goleniowa i brzuch. Ćwiczenia prowadzi się w zakresie niepełnego skurczu i pełnego rozciągnięcia. W plecach płaskich wiotkich należy skupić się na wzmocnieniu mięsni osłabionych takich jak: mięśnie piersiowe, zębate przednie, biodrowo – lędźwiowe, proste uda, prostowniki w odcinku lędźwiowym, czworoboczne lędźwi. W tym przypadku zalecane jest ruch w pełnym skurczu i niepełnym rozciągnięciu. Przeciwwskazane w obu przypadkach będą ćwiczenia w siadach niskich (prosty, skulny), elongacja, zwisy, wyciągi i inne ćwiczenia powodujące spłaszczenie fizjologicznych krzywizn kręgosłupa.Niezwykle istotnym czynnikiem w korekcji pleców płaskich jest nauka przyjmowania i utrzymywania prawidłowej postawy ciała, co jest celem nadrzędnym reedukcji posturalnej. Należy pamiętać również o ćwiczeniach oddechowych, gdzie powinno kształtować się zarówno piersiowy, piersiowo – przeponowy i przeponowy tor oddechowy. Ćwiczenia mają za zadanie zwiększyć pojemność życiową płuc i wzmocnić mięśnie oddechowe. Bardzo dobrym uzupełnieniem lub integralną częścią procesu korekcyjnego są ćwiczenia w wodzie. Powinny one uwzględniać wzmacnianie mięśni klatki piersiowej i zginaczy stawu biodrowego. Pomocny powinien być masaż klasyczny. Jego zadaniem będzie pobudzenie mięśni rozciągniętych oraz rozluźnienie mięśni przykurczonych. W przypadku pleców płaskich, w których doszło do czynnościowego ograniczenia zakresów ruchu (przede wszystkim stawy międzykręgowe) i niemożności wykonania ruchu biernego, warto zastosować terapię manualną.
Ważne z punktu widzenia niemal każdej wady postawy jest uświadomienie osobie oraz jej rodzinie, o rodzaju oraz skutkach występowania wady. W głównej mierze chodzi o zachęcenie do pracy, ale i uświadomienie trudów korekcji. Pomóc w tym mogą najbliżsi, którzy powinni zrobić wszystko, aby stworzyć optymalne warunki wspomagające proces leczenia. Postępowanie korekcyjne powinno obejmować także zapewnienie optymalnych warunków środowiskowych, które polegają między innymi na: stworzeniu odpowiednich warunków do nauki i zabawy, zapewnieniu dostatecznej ilości snu, prawidłowym odżywianiu, wykonywaniu ćwiczeń korekcyjnych w domu.
Przykładowe ćwiczenia na płaskie plecy
1. Pozycja wyjściowa: leżenie przodem, może być ręcznik lub miękki płaski wałek pod klatką piersiową.Ruch: unoszenie miednicy z lekkim podciąganiem kolan.
Oddziaływanie: wzmacnianie odcinka lędźwiowego kręgosłupa i zginaczy bioder.
2. Pozycja wyjściowa: klęk podparty na prostych rekach.
Ruch: wygięcie kręgosłupa w górę (koci grzbiet), powrót do pozycji wyjściowej, wygięcie kręgosłupa w dół (siodełko).
Oddziaływanie: kształtowanie kifozy piersiowej i lordozy lędźwiowej.
3.Pozycja wyjściowa: stanie w rozkroku, ramiona wzdłuż tułowia.
Ruch: skłon tułowia w przód z dotknięciem rękami do podłogi (pogłębianie skłonu), następnie wyprost tułowia z odrzutem (pogłębionym) prostych ramion w górę.
Oddziaływanie: kształtowanie kifozy piersiowej i lordozy lędźwiowej.
4.Pozycja wyjściowa: leżenie przodem na ławeczce (na brzuchu) , brzuch i klatka piersiowa poza ławeczką, ramiona skrzyżowane, dłonie na barkach, stopy ustabilizowane (przez drugą osobę lub zahaczone o drabinki)
Ruch: unoszenie tułowia w górę.
Oddziaływanie: wzmacnianie odcinka lędźwiowego kręgosłupa.
5.Pozycja wyjściowa: przysiad z rękoma skrzyżowanymi na klatce piersiowej.
Ruch: marsz w przysiadzie.
Oddziaływanie: wzmacnianie zginaczy bioder i wydłużanie mięśni pośladkowych.
6.Pozycja wyjściowa: klęk obunóż, ramiona w bok, broda przyciągnięta, współćwiczący za plecami ćwiczącego składa dłonie na jego ramiona.
Ruch: wznos ramion bokiem w górę przeciw oporowi.
Oddziaływanie: wzmacnianie mięśni unoszących barki.
7.Pozycja wyjściowa: leżenie tyłem (na plecach) na podwyższeniu (np. ławeczka) ze stopami ustabilizowanymi (drugą osobę lub zahaczone o drabinki), dłonie splecione na klatce piersiowej, tułów zwisa poza powierzchnią podporu.
Ruch: przejście do siadu niepełnego, powolny powrót do pozycji wyjściowej.
Oddziaływanie: wzmacnianie mięśni brzucha w zakresie zewnętrznym.
Podsumowanie
Plecy płaskie są wadą postawy charakteryzującą się zmniejszeniem lub zniesieniem fizjologicznych krzywizn kręgosłupa (kifozy piersiowej i lordozy lędźwiowej).
Najczęściej spotykana jest u dzieci ze słabo rozwiniętym gorsetem mięśniowym. Spłaszczenie krzywizn skutkuje obniżoną wytrzymałością mechaniczną oraz zmniejszonymi właściwościami amortyzacyjnymi kręgosłupa. Powoduje to przeciążenia w obrębie układu kostno – stawowego, czego następstwem mogą być zmiany zwyrodnieniowe. Klatka piersiowa jest płaska, co wpływa na jej obniżoną pojemność i ruchomość. Plecy płaskie sprzyjają występowaniu skolioz ( boczne skrzywienie kręgosłupa).
Postępowanie korekcyjne opiera się głównie na wzmocnieniu mięśni posturalnych zwracając uwagę na ćwiczenia zwiększające kifozę piersiową i lordozę lędźwiową, a także zwiększające przodopochylenie miednicy. Zrezygnować należy z ćwiczeń elongacyjnych, które sprzyjają zmniejszeniu fizjologicznych krzywizn kręgosłupa.
Autor:
mgr Radosław Biały
Fizjoterapeuta
