Krótsza kończyna - przyczyny, skutki, leczenie

Do oceny skrócenia kończyny wykorzystuje się pomiary długości, które charakteryzują się stałymi warunkami ich wykonywania oraz konkretnymi punktami odniesienia na kośćcu. Jedynie dokładnie przeprowadzone pomiary są wiarygodne i służą do kontroli i monitorowania prowadzonego procesu rehabilitacji.

Orientacyjne pomiary długości kończyn

Badanie orientacyjne może zostać przeprowadzone tylko wtedy kiedy ruchomość w stawach nie jest zaburzona.

1. Badanie kończyn górnych

Orientacyjny pomiar długości można wykonać dla długości przedramion i rąk, natomiast ocena długości ramion jest bardzo trudna.
Badanie: w pozycji siedzącej, łokcie oparte, przedramiona ustawione pionowo, dłonie zbliżone do siebie, palce wyprostowane. Pozycja ta umożliwia ocenę długości przedramion.
Badanie długości rąk polega na ustawieniu fałdów zgięciowych nadgarstków w jednej linii i ocenie długości rąk.

2. Badanie kończyn dolnych

W badaniu kończyn dolnych można wyróżnić badanie długości ud, podudzi oraz stóp. Pomiar długości ud wykonuje się w pozycji leżenia tyłem, z kończynami zgiętymi w stawach kolanowych i biodrowych do 90⁰. Takie ułożenie sprawia, że kolano nogi krótszej ustawia się niżej.
Pomiar długości podudzi można przeprowadzić w dwóch pozycjach: leżeniu przodem i w siadzie. W pierwszej pozycji kończyny dolne zgięte są w stawach kolanowych do 90⁰ i wówczas w przypadku asymetrii, kostki kończyn ustawione są na innym poziomie. W pozycji siedzącej, ważne jest aby obie stopy oparte były o podłoże, a podudzia ustawione prostopadle. Różnica uwydatnia się poprzez wysokość ustawienia stawów kolanowych. Różnica w długości stóp oceniana jest również w pozycji leżenia przodem przy zgiętych stawach kolanowych do 90⁰. Pozycja stwarza dobre warunki do porównania lewej i prawej stopy.

Długość względna i bezwzględna kończyn

Kończyna górna

• Długość względna - Pomiar od wyrostka barkowego łopatki do końca paliczka dalszego palca III lub wyrostka rylcowatego kości promieniowej (kończyna w swobodnym zwisie).
• Długość bezwzględna - Pomiar od guzka większego kości ramiennej do końca paliczka dalszego palca III lub wyrostka rylcowatego kości promieniowej.

Ramię

• Pomiar długości względnej i bezwzględnej jest taki sam. Pomiar od guzka większego kości ramiennej do nadkłykcia bocznego kości ramiennej.

Przedramię

• Pomiar długości względnej i bezwzględnej jest taki sam. Pomiar od szczytu wyrostka łokciowego do wyrostka rylcowatego kości łokciowej.

 Kończyna dolna 

• Długość względna - Pomiar od kolca biodrowego przedniego górnego do kostki przyśrodkowej lub bocznej (w przypadku trudności z lokalizacją kolca, można wykonać pomiar od pępka).  
• Długość bezwzględna - Pomiar od krętarza większego kości udowej do kostki przyśrodkowej lub bocznej.

 Udo          

• Długość względna - Pomiar od kolca biodrowego przedniego górnego do szczeliny stawu kolanowego po stronie bocznej.
• Długość bezwzględna - Pomiar od krętarza większego kości udowej do szczeliny stawu kolanowego po stronie bocznej.

Podudzie

• Pomiar długości względnej i bezwzględnej jest taki sam. Pomiar od szczeliny stawu kolanowego po stronie przyśrodkowej do kostki przyśrodkowej

Reklama

Przyczyny nierówności kończyn 

Skrócenie kończyny górnej ma mniej negatywnych skutków, są to raczej problemy związane z dyskomfortem i stroną wizualną.
Nierówności w obrębie kończyny dolnej wiążą się z poważniejszymi konsekwencjami, dochodzi do nierównomiernego obciążania narządu ruchu, a co za tym idzie zmian strukturalnych. W wyniku skrócenia kończyny dochodzi do skośnego ustawienia miednicy, a także często do powstania skoliozy kręgosłupa.

Asymetrii kończyn - przyczyny

• Wady wrodzone (stanowią 40%)- dotyczące zaburzeń w obrębie kości, stawów, chrząstek stawowych
• Zmiany nowotworowe
• Wady rozwojowe – dotyczące upośledzonego wzrostu kości
• Zmiany poinfekcyjne (stany zapalne kości, stawów)
• Zmiany pourazowe – jako następstwo źle wygojonych złamań kości, uszkodzeń w obrębie chrząstek stawowych
• Zmiany idiopatyczne

Skutki nierówności kończyn dolnych

Asymetria bardzo mocno wpływa na zaburzenie równowagi statycznej i dynamicznej narządu ruchu, a także ogranicza czynnościowo funkcję kończyn dolnych . Pierwszym odbiorcą zmian jest miednica, która już przy skróceniu około 1-2 cm reaguje skośnym ustawieniem. Nierównowaga w obrębie miednicy bardzo łatwo i szybko przenosi się na kręgosłup oraz stawy biodrowe. Dochodzi do zmian kompensacyjnych mających wyrównać istniejące zaburzenia i w konsekwencji tej reakcji organizmu powstają zupełnie nowe patologie.

Anatomiczny skrót kończyny – leczenie

Wybór metody leczniczej zależny jest od etiologii schorzenia, wielkości skrótu oraz wieku pacjenta. W przypadku różnic do 3 centymetrów stosuje się leczenie zachowawcze wykorzystujące wkładki ortopedyczne czy specjalistyczne obuwie. Wskazaniem do leczenia operacyjnego poprzez wydłużenie kończyny są skrócenia powyżej 3 centymetrów. Metoda wydłużania kości jest bardzo żmudną i trudną dla pacjenta terapią, ale pozwala na redukowanie dużych nierówności. Prowadzona jest stopniowo, pod ścisłą kontrolą lekarską oraz z koniecznością wprowadzenia rehabilitacji od pierwszych dni. Szybkość wydłużania kości jest zależna od jej morfologii, ale przyjmuje się, że wydłużanie zachodzi w tempie 1mm na dobę. Teoretycznie nie ma granicy wyznaczającej maksymalne wydłużenie, ale w praktyce jednorazowo wydłuża się kończynę maksymalnie o 5-6 centymetrów. Powyżej tej wartości dużym problemem mogą stać się problemy stawowe – przykurcze, podwichnięcia. Związane jest to z nadmiernym rozciągnięciem więzadeł, ścięgien i mięśni. Po zakończeniu wydłużania, leczenie skupia się na stabilizacji i wzmocnieniu kości. Jest to okres, kiedy bardzo istotną rolę odgrywa rehabilitacja. Głównymi założeniami do osiągnięcia w tym czasie są: prawidłowe zakresy ruchomości w stawach, obciążanie wydłużanej kończyny oraz stabilizacja.

Funkcjonalne skrócenie kończyny dolnej

W sytuacji skrótu rzeczywistego w wyniku asymetrii dochodziło do nierównowagi w obrębie miednicy. Inaczej sytuacja wygląda w przypadku skrótu funkcjonalnego, kiedy to zaburzenia w obrębie miednicy objawiają się funkcjonalnym skrótem kończyny dolnej. Miednica tworzy pierścień kostny, utworzony przez dwie kości biodrowe, kość krzyżową oraz guziczną. Kości biodrowe łączą się z przodu poprzez spojenie łonowe, zamykając w ten sposób pierścień. Wiele teorii wskazuje, iż to miednica spełnia najważniejszą rolę w kwestii stabilności funkcjonalnej narządu ruchu. Jednak może ona spełniać swoją rolę tylko wtedy kiedy jest w równowadze statycznej i dynamicznej.

Miednica - Cechy w równowadze

1. W pozycji stojącej

• Jednakowe obciążenie kończyn dolnych – rzut środka ciężkości przypada na środek płaszczyzny podparcia
• Szpara pośladkowa powinna być pionowa i prosta
• Kolce biodrowe przednie górne i tylne górne ustawione symetrycznie
• Symetryczne kąty talii
• Brak wyboczenia biodra
• Wierzchołki grzebieni biodrowych ustawione na jednym poziomie
• Brak objawów wyprzedzania (test kolców, objaw Piedallou)

2. W pozycji siedzącej

• Kolce biodrowe tylne górne ustawione symetrycznie
• Wierzchołki grzebieni biodrowych ustawione na jednym poziomie
• Brak objawów wyprzedzania (objaw Piedallou w pozycji siedzącej)

3. W pozycji leżącej (przejście do siadu)

• Kończyny dolne tej samej długości –kostki przyśrodkowe na jednym poziomie
• Brak objawu wyprzedzania w przejściu z leżenia do pozycji siedzącej

Test kolców – w pozycji stojącej, badający kciukiem podpiera kolec biodrowy tylny górny, a drugą ręką stabilizuje kość krzyżową. Pacjent wykonuje uniesienie kończyny dolnej zgiętej w stawie kolanowym. Kolec biodrowy po stronie zginającej się kończyny powinien obniżyć się w stosunku do kości krzyżowej. Badanie wykonywane jest po obu stronach- strona po której kolec nie wykonał ruchu lub obniżył się nieznacznie świadczy o ograniczonej ruchomości stawu krzyżowo-biodrowego

Objaw piedallou (wyprzedzania) - objaw można zbadać zarówno w pozycji stojącej jak i siedzącej. Badający kładzie kciuki na kolcach biodrowych tylnych górnych. Pacjent wykonuje skłon tułowia w przód, a badający podąża kciukami za ruchem i ocenia różnicę pomiędzy lewą i prawą stroną. Jeśli kolce pokonują tę samą drogę podczas skłonu – test ujemny. Kolec, który wykona dłuższą drogę uznawany jest za dysfunkcyjny (wykazuje mniej ruchu).

Dlaczego dochodzi do zaburzeń symetrii miednicy?

Głównymi przyczynami nieprawidłowości są zmiany przeciążeniowe w obrębie kręgosłupa lędźwiowego oraz stawu biodrowego.

Mechanizm:

Dyskopatia w odcinku lędźwiowym powoduje jednostronny zespół bólowy z objawami korzeniowymi, w konsekwencji reakcji odruchowych na ból dochodzi do zmiany krzywizn kręgosłupa oraz zgięciowego ustawienia kończyny dolnej, co wywołuje asymetryczne ustawienie miednicy.

Przyczyny:

• Stany przeciążeniowe
• Upadki
• Asymetryczne obciążanie kończyn dolnych

W wyniku tych zaburzeń dochodzi do przesunięcia jednej kości biodrowej względem kości krzyżowej i wytworzenia się asymetrycznego ustawienia i pozornego skrócenia kończyny dolnej.

Leczenie zaburzeń symetrii w obrębie miednicy

Obejmuje w dużej mierze terapię stawów krzyżowo-biodrowych, która ma na celu przywrócenie prawidłowej ruchomości w dysfunkcyjnym stawie. W przypadku zaburzeń w obrębie stawu biodrowego, prowadzi się również terapię ukierunkowaną na przywrócenie zakresów ruchomości oraz równowagi mięśniowej. Istotnym elementem leczenia są też wszelkiego rodzaju zabiegi na tkankach miękkich, mających wpływ na prawidłowe funkcjonowanie ważnych struktur w obrębie miednicy.

Miednica i jej prawidłowe ustawienie jest warunkiem niezakłóconej pracy stawów kręgosłupa oraz stawów kończyn. Jeśli zaburzenia w jej obrębie nie będą leczone, pojawiać się będą zmiany strukturalne oraz dolegliwości bólowe w obrębie zwłaszcza kręgosłupa.

Zaburzenia funkcjonalne w obrębie miednicy mają charakter ZMIAN ODWRACALNYCH, czyli możliwych do zredukowania pod wpływem terapii.

Opracowała: Katarzyna Dulemba mgr fizjoterapii