Jak prawidłowo używać kule? Dobór oraz techniki prawidłowego poruszania się z pomocą kul

Poruszanie się z wykorzystaniem kul wynika z trwałej niepełnosprawności ruchowej lub urazu w obrębie kończyny dolnej, wymagającego odciążenia. Obie te sytuacje wiążą się z koniecznością wsparcia pacjenta kulami ortopedycznymi, zapewniając w ten sposób poprawę równowagi i stabilizacji oraz odciążenie kończyny dolnej. Ta prosta na pierwszy rzut oka czynność, sprawia wielu pacjentom nie lada problem. Chodzenie o kulach niestety nie przychodzi intuicyjnie, a brak znajomości podstawowych zasad poruszania się, sprawia iż pacjenci czasami przez wiele miesięcy poruszają się w nieprawidłowy sposób. Pierwsze wątpliwości pojawiają się już przy wyborze odpowiednich kul, następnie dochodzi kwestia ich indywidualnego dopasowania, a także technika chodu, która uzależniona jest od stanu pacjenta.

Dlaczego prawidłowy dobór zaopatrzenia oraz technika są tak istotne? Poruszanie się w sposób prawidłowy pozwala zaoszczędzić wiele energii oraz wpływa korzystnie na wzorzec chodu (często dochodzi do wytworzenia nieprawidłowego wzorca chodu, który później wymaga wiele trudu, aby pozbyć się złych nawyków). Dodatkowo technika i indywidualne dopasowanie wpływają na zachowanie prawidłowej postawy ciała oraz zminimalizowanie negatywnych obciążeń, które mają miejsce w sytuacji kiedy pacjent dopasowuje się  do zaopatrzenia, a nie zaopatrzenie do pacjenta.

Jak chodzić o kulach?

Istnieje kilka podstawowych zasad, które ułatwiają zrozumienie istoty prawidłowego poruszania się z wykorzystaniem kul:

1. Chód o kulach powinien być jak najbardziej zbliżony do prawidłowego wzorca chodu tzn. pacjent powinien starać się zachować podstawowe składowe chodu: kontakt pięty z podłożem, przetoczenie stopy, oderwanie palucha od podłoża
2. Kule powinny poruszać się dokładnie w tym samym czasie i tempie co kończyna dolna wymagająca odciążenia
3. Zalecane jest poruszanie się z dwoma kulami, nawet jeśli jedna okazałaby się wystarczająca. Poruszanie się z jedną kulą utrudnia zachowanie prawidłowego wzorca chodu, a także zaburza prawidłową postawę ciała, prowadząc do przeciążeń aparatu ruchu. W przypadku braku możliwości poruszania się o dwóch kulach należy pamiętać: KULA ZAWSZE ZNAJDUJE SIĘ PO PRZECIWNEJ STRONIE DO KOŃCZYNY DOLNEJ „CHOREJ” (uraz w obrębie kończyny dolnej lewej, kula w kończynie górnej prawej).

Rodzaje kul ortopedycznych

Podstawowe typy kul ortopedycznych to kule łokciowe oraz kule pachowe. Zdecydowanie częściej użytkowane są kule łokciowe, natomiast kule pachowe wykorzystywane są tylko w przypadkach kiedy pacjent posiada niesprawne dłonie i nie jest w stanie opierać się bądź chwycić kuli, a także w przypadkach bardzo rozległych urazów, obejmujących również kończyny górne.

1. kule łokciowe
2. kule pachowe

Kule pachowe zapewniają istotne wsparcie i co ważne dla osób ze schorzeniami kończyn górnych, nie angażują ich tak bardzo w trakcie chodzenia. Jednak kule te, mogą powodować dyskomfort związany z uciskiem pod pachami - kule pachowe nie są zalecane osobom z procesem miażdżycowym, właśnie ze względu na ucisk okolicy tętnicy pachowej.

Kule łokciowe dużo bardziej angażują kończyny górne w trakcie chodu, jednak w przeciwieństwie do kul pachowych, pozwalają na zachowanie prawidłowego wzorca chodu, a także charakteryzują się dużą uniwersalnością (kule łokciowe zalecane są przy różnorodnych schorzeniach).

Jak prawidłowo dobrać wysokość kul?

Dobór prawidłowej wysokości kul istotny jest ze względu na komfort użytkującego oraz ze względu na aspekt rehabilitacyjny – nieprawidłowa wysokość nie zapewnia odpowiedniego odciążenia kończyny dolnej. Zarówno kule łokciowe jak i pachowe dobierane są w pozycji stojącej, a ich wysokość związana jest bezpośrednio ze wzrostem pacjenta.

1. dobór kul łokciowych – uchwyt powinien znajdować się na wysokości krętarza większego kości udowej, jednocześnie kula powinna być oparta o podłoże około 10 centymetrów w bok od stopy. Przy prawidłowo dobranej wysokości, staw łokciowy pozostaje w niewielkim zgięciu.
2. dobór kul pachowych – wysokość reguluje się po umieszczeniu kul pod pachami, przy wyprostowanej postawie. Przy prawidłowo dobranej wysokości, górna część kuli powinna znajdować się około 4-5 centymetrów poniżej dołu pachowego. Tak dobrana wysokość zmniejsza nacisk na dół pachowy podczas chodu.

Nauka chodzenia o kulach

Prawidłowy składa się z cyklu, czyli następujących po sobie czynności od dotknięcia piętą podłoża aż do następnego kontaktu pięty z podłożem. Cykl składa się z dwóch faz:

1. faza podporu – rozpoczyna się w momencie pierwszego kontaktu pięty z podłożem i trwa aż do momentu oderwania palców stopy od podłoża. W trakcie fazy podporu zachodzi przetoczenie stopy, które jest istotnym elementem chodu.
2. faza wykroku – rozpoczyna się w momencie oderwania palców stopy od podłoża i kończy się w chwili kontaktu pięty z podłożem.

Fazy chodu następują po sobie, ale nie w taki sposób, iż jedna rozpoczyna się po zakończeniu drugiej. W związku z tym w trakcie chodu występuje moment nazywany fazą podwójnego podporu.

W trakcie chodu z wykorzystaniem kul zarówno faza podporu jak i faza wykroku powinny mieć miejsce (nawet w sytuacji zalecanego pełnego odciążenia kończyny dolnej powinno się starać utrzymać wzorzec chodu z obciążeniem przeniesionym na kule).

Rodzaje chodu o kulach

W przypadku poruszania się z jedną kulą istnieje jeden rodzaj chodu:

• kula znajduje się po stronie kończyny dolnej zdrowej, a kończyna dolna „chora” porusza się w jednym czasie z kulą

W przypadku poruszania się z dwoma kulami, literatura wyróżnia  trzy rodzaje chodu:

• chód czterotaktowy – polegający na naprzemiennym wysuwaniu kończyny dolnej i następnie przeciwnej kuli, kolejno dostawiona jest druga kończyna dolna i kula.
• chód trójtaktowy – polegający na przesunięciu obu kul w przód i następnie dostawieniu kończyny dolnej „chorej” i na końcu kończyny dolnej zdrowej
• chód dwutaktowy nazywany również kangurowym –polegający na przesunięciu obu kul do przodu i następnie dostawieniu jednocześnie obu kończyn dolnych

Chodem najbardziej funkcjonalnym, umożliwiającym poruszanie się z zachowaniem prawidłowych składowych chodu, jest chód dwutaktowy, wykonywany w następujący sposób:

1. przesunięcie obu kul do przodu z jednoczesnym przestawieniem kończyny dolnej „chorej”
2. dostawienie kończyny dolnej zdrowej

Chodzenie o kulach po schodach

Przemieszczanie się po schodach, tak jak chodzenie po terenie płaskim, powinno być możliwie jak najbardziej naturalne.

Wchodzenie po schodach wygląda w następujący sposób:

1. jako pierwsza w górę porusza się kończyna dolna „ZDROWA”
2. kończyna dolna „CHORA” wraz z kulami jest dostawiana

Schodzenie po schodach wygląda w następujący sposób:

1. jako pierwsza w dół porusza się kończyna dolna „CHORA” wraz z kulami
2. kończyna dolna „ZDROWA” jest dostawiana

Reklama

Techniki prawidłowego siadania i wstawania z pomocą kul

Siadanie i następnie wstawanie powinno być wykonywane w sposób bezpieczny, stabilny i w jak najmniejszym stopniu obciążający. Ważnym aspektem jest kontrola własnego ciała na każdym etapie, nie powinniśmy pozwalać na bezwiedne opadanie np. na fotel.

Prawidłowa technika siadania i wstawania polega na użyciu jednej kuli (druga kula utrzymywana w tej samej ręce poziomo) oraz podparciu się na drugiej ręce. Pozwala to na większą stabilność i nie jest stanowi tak dużego obciążenia dla kończyn górnych.

Nauka upadania oraz technika prawidłowego podnoszenia się z upadku

Obrona przed upadkiem to nic dobrego, ale niestety w chwili zagrożenia działamy instynktownie, chcąc się bronić. Dlatego też dorośli dużo częściej niż dzieci doznają poważnych obrażeń podczas upadków. W przypadku poruszania się o kulach, ważnym elementem upadania jest odrzucenie kul na bezpieczną odległość.

Upadki  zasadniczo można podzielić na upadki do przodu, do tyłu i w bok. Upadek do tyłu jest jednym z groźniejszych, gdyż może prowadzić do urazu w obrębie potylicy. Dlatego upadając w tył należy pamiętać o pochyleniu głowy do przodu (należy przyciągnąć brodę do mostka). Równie ważne okazuje się nie przenoszenie kończyn górnych do tyłu i nie bronienie się podporem, gdyż może to doprowadzić do poważnego uszkodzenia. Podczas upadku na bok, również należy zapomnieć o podpieraniu się na dłoni, warto natomiast wylądować na jak największej powierzchni ciała i spróbować się przetoczyć. Upadek do przodu jest trudną sytuacją, w której należy pamiętać o obróceniu głowy do boku oraz próbie wykonania ruchu obrotowego. Wysunięcie kończyn górnych do przodu jest dopuszczalne, ale nie można pozwolić na to aby cała siła skumulowała się na nich.

Ostatnim etapem jest bezpieczne podniesienie się po upadku, które może przebiegać w następujący sposób:

• przysunięcie się jak najbliżej kul
• przejście z leżenia przodem do pozycji klęku podpartego
• chwycenie kuli po jednej stronie
• przejście do klęku prostego z oparciem się na kulach
• przejście do klęku jednonóż
• przejście do stania