Cholesterol wraz z trójglicerydami i kwasami tłuszczowymi tworzy lipidy, które krążą we krwi, stanowiąc budulec błon komórkowych. Cholesterol jest niezbędny do utrzymania czynności układu nerwowego, skóry, mięśni, wątroby, jelit, serca, poza tym przyczynia się do tworzenia niektórych hormonów.
Reklama
Kluczową rolę w żywieniu osób z podwyższonym cholesterolem i nadmierną ilością trójglicerydów we krwi, odgrywa dieta o niskiej wartości kalorycznej. Do zmniejszenia ilości tych niechcianych wskaźników w organizmie przyczynia się w dużym stopniu redukcja masy ciała. Nadmierne stężenie cholesterolu i trójglicerydów stanowi poważne ryzyko pojawienia się chorób układu krążenia, które stanowią w Polsce największy odsetek zgonów.
Istotne jest kontrolowanie poziomu cholesterolu w organizmie, ważne jest zarówno stężenie całkowite jak i udział poszczególnych frakcji. LDL ( light) to tzw. „zły” cholesterol, który przyczynia się do powstawania zmian miażdżycowych. HDL ( hard) to tzw. „dobry” cholesterol, który chroni nas przed miażdżycą i dlatego jego zawartość w organizmie powinna być wysoka.
Dieta dla osób, o których wyżej mowa powinna ograniczać produkty zawierające duże ilości niebezpiecznych tłuszczów nasyconych, które podnoszą stężenie cholesterolu we krwi. Dostarczamy ich sobie wraz z pożywieniem pochodzenia zwierzęcego, takimi jak masło, śmietana, mięso - szczególnie czerwone, zwłaszcza tłuste (np. baranina i wieprzowina), przetwory mięsne (głównie różne kiełbasy). Tłuszcze nasycone znajdują się również w ciastkach, słodyczach, czekoladzie i w produktach smażonych. Należy również zwrócić uwagę na spożycie fruktozy, która w naszej wątrobie metabolizowana jest do trójglicerydów.
Reklama
W przypadku wysokiego stężenia TG, należy zwrócić uwagę na produkty z dodatkiem cukru i syropu glukozowo-fruktozowego. Występuje on w sokach, nektarach owocowych, dżemach, konfiturach, lodach, zupach, sosach w proszku, ketchupach, musztardzie.
Różnica chemiczna pomiędzy syropem glukozowo – fruktozowym a sacharozą wynika z odmiennego procentowego rozkładu glukozy i fruktozy oraz postaci, w której występują. W sacharozie stosunek fruktozy do glukozy wynosi 1:1, natomiast syrop glukozowo – fruktozowy zawiera 55% fruktozy i 42% glukozy. Cukry proste – glukoza i fruktoza – w syropie glukozowo – fruktozowym występują w postaci wolnej, zaś te same cukry obecne w sacharozie są ze sobą związane – aczkolwiek sacharoza pod wpływem kwaśnego środowiska i temperatury pokojowej również ulega rozkładowi do wolnych jednocukrowców, co ma miejsce np. w napojach gazowanych. Nie ma istotnych różnic w kaloryczności ani stopniu słodkości obu substancji słodzących – cały szkopuł tkwi w fakcie, iż fruktoza jest metabolizowana w inny sposób niż glukoza co może być przyczyną wszystkich niekorzystnych skutków wysokiego spożycia syropu glukozowo – fruktozowego. W związku z tym wysokie spożycie fruktozy, która nie może być już zamieniona w wątrobie w glikogen, powoduje wzmożoną syntezę trójglicerydów – proces ten nie zachodzi przy spożyciu glukozy.
Fruktoza pobudza w wątrobie szlaki metaboliczne prowadzące do powstania kwasów tłuszczowych i wydzielania lipoprotein o bardzo małe gęstości (VLDL). Sprzyja więc wzrostowi poziomu triglicerydów we krwi. Stąd też może przyczyniać się do pojawienia się miażdżycy.
Reklama
Badania donoszą, że dieta bogata w fruktozę przyczyniała się do powstania dyslipidemii u zdrowych osób, zarówno tych, u których w rodzinie występowała cukrzyca typu II jak i tych u których nie odnotowano jej. Unikać lub ograniczać :
- fruktozy,
- sacharozy,
- syropu klonowego,
- syropu owocowego,
- miodu,
- wysokofruktozowego syropu kukurydzianego (HFCS),
- cukru inwertowanego,
- inuliny,
- oligofruktozy,
- laktulozy.
Powinno się także unikać dań przetworzonych przemysłowo i garmażeryjnych . Często zawierają one nadmierne ilości oleju palmowego, który jest źródłem nasyconych kwasów tłuszczowych.
Tłuszcze trans powstają podczas utwardzenia olejów roślinnych. Podnoszą poziom „złego” cholesterolu (LDL) oraz obniżają poziom „dobrego” cholesterolu (HDL). Znajdują się w twardej margarynie i roślinnym tłuszczu piekarniczym (olej palmowy), a także w wyrobach gotowych: ciastkach, krakersach, batonikach.
Reklama
W przypadku nadmiaru cholesterolu i trójglicerydów (TG) we krwi, należy stosować dietę bogatą w kwasy tłuszczowe omega 3, obniżają przede wszystkim poziom trójglicerydów (TG) w surowicy krwi, poziom cholesterolu frakcji LDL (tzw. „zły cholesterol”) oraz wpływają na wzrost HDL (tzw. „dobry” cholesterol). Jest to bardzo korzystne zjawisko, gdyż wysoki poziom TG, uznawany jest za niezależny czynnik ryzyka miażdżycy, podobnie jak wysoki poziom cholesterolu całkowitego i jego frakcji LDL. Głównie możemy je znaleźć w rybach , takich jak : sardynki , łosoś , makrela , tuńczyk , śledź , oleje roślinne : rzepakowy , sojowy i lniany oraz orzechy włoskie.
Wielonasycone kwasy tłuszczowe n-6 zmniejszają stężenie cholesterolu znajdują się w dużych ilościach w olejach: kokosowym, słonecznikowym, kukurydzianym, z nasion winogron, arachidowym, sezamowym i sojowym. Pamiętać przy tym należy, że oleje roślinne bogate w te kwasy należy spożywać w postaci surowej. Nie powinno się ich używać do smażenia.
Na zmniejszenie stężenia cholesterolu ma wpływ błonnik pokarmowy, który wiąże kwasy żółciowe i ich sole, zwiększając wydalanie tłuszczu z kałem, zmniejszając zarazem nadmiar TG. Znajdziemy go w ciemnym pieczywie, makaronach, otrębach, płatkach owsianych, warzywach i owocach.
Witaminy antyoksydacyjne takie jak witamina C,E i beta karoten zmniejsza ilość cholesterolu we krwi. Pierwsza z nich obniża zawartość cholesterolu całkowitego i LDL. Podwyższa natomiast poziom HDL. Najbogatszym źródłem są czarne porzeczki, zielona pietruszka, papryka oraz cytrusy.
Witamina E osłaniania LDL przed utlenianiem, wychwytuje nadtlenki lipidowe i wolne rodniki. Źródłem są tłuszcze roślinne, produkty zbożowe i warzywa. Witamina A ,czyli ostatnia z nich występuje w postaci karotenoidów i likopenu w produktach roślinnych oraz postaci retinolu i jego pochodnych w produktach zwierzęcych . Zapobiega ona utlenianiu LDL. B karoten występuje w marchwi, papryce, pomidorach, natce pietruszki, a także w mniejszej ilości śliwach, gruszkach, arbuzach i jabłkach. Źródłem retinolu natomiast jest wątroba, tuńczyk, jaja, masła.
W ostatnich latach badania dowiodły, że stres podnosi poziom cholesterolu. Naukowcy nie wiedzą czy dzieje się tak dlatego, że organizm w stresie potrzebuje więcej złego cholesterolu LDL, by transportować energię do tkanek, czy też gorzej pozbywa się wtedy nadmiaru cholesterolu z krwi. Bez względu jednak na przyczynę, życie w napięciu podwyższa poziom cholesterolu.
Reklama
Z diety powinno się wyeliminować alkohol. Stężenie TG może zwiększać się proporcjonalnie do ilości spożytego alkoholu, ponieważ wzmaga on produkcję TG w wątrobie. Zalecana jest również aktywność fizyczna. Stężenie lipidów we krwi osób regularnie ćwiczących zmniejsza się. Jest to wynik utraty wagi oraz zmiany metabolizmu lipidów w organizmie – ruch powoduje, że organizm produkuje więcej dobrego cholesterolu HDL, który usuwa nadmiar złego LDL. Jednakże badania dowodzą, że 1 godzina wytężonych ćwiczeń 3x w tygodniu obniża stężenie trójglicerydów, nawet jeśli waga nie ulega zmianie. Wynika to z faktu, że trójglicerydy są źródłem energii, a zatem regularny wysiłek fizyczny wykorzystuje nagromadzoną energię w postaci nadmiaru trójglicerydów we krwi.
Wprowadzenie zmian żywieniowych i stylu życia wpłynie pozytywnie na nasze zdrowie i uchroni przed chorobami układu krążenia (np. miażdżyca, choroba niedokrwienna serca). Dzięki temu będziemy cieszyć się dłużej dobrą formą i przede wszystkim zdrowiem.
Autor:
mgr inż. Agnieszka Podgórska, dietetyk
