Choroba Parkinsona (inaczej drżączka poraźna) należy do grupy schorzeń układu pozapiramidowego (czyli części układu nerwowego, która odpowiada m. in. za koordynację czynności ruchowych, zwłaszcza rozpoczynanie ruchu, ale również jego harmonijne i prawidłowe wykonywanie). Charakteryzuje się zanikiem komórek nerwowych w niektórych strukturach mózgu, co prowadzi do niedoboru substancji chemicznej – dopaminy, a to z kolei skutkuje wystąpieniem objawów choroby Parkinsona.
Reklama
Schorzenie częściej występuje u mężczyzn, zwykle objawy pojawiają się po 50. roku życia (zachorowania w młodszym wieku przemawiają za genetycznym podłożem choroby). Szacuje się, że dotyczy około 1% populacji ogólnej.
Niejasne przyczyny
Nie ustalono, co odpowiada za wystąpienie schorzenia. Uznaje się, że podłoże choroby jest wieloczynnikowe, a znaczenie mają zarówno predyspozycje genetyczne, jak i warunki środowiskowe. U niewielkiego odsetka pacjentów (około 4%) udało się znaleźć podłoże dziedziczne, jednak mutacje niektórych genów nie przesądzają o wystąpieniu objawów chorobowych, a jedynie stanowią istotną predyspozycję do rozwoju schorzenia.
Reklama
Obraz kliniczny
Reklama
Chorobę Parkinsona cechuje postępujący przebieg – z czasem narastają zaburzenia ruchowe, trudności w poruszaniu się, coraz częściej dochodzi do upadków. W bardziej zaawansowanych przypadkach pacjenci są niesprawni, całkowicie uzależnieni od innych osób, wymagają całodobowej opieki.
Typowo w obrazie klinicznym występuje:
- drżenie,
- sztywność mięśni,
- tendencja do upadania do przodu i tyłu,
- spowolnienie ruchowe.
Charakterystyczne jest również pismo osób z chorobą Parkinsona nazywane mikrografią (stopniowe zmniejszanie wielkości liter w trakcie pisania). Z innych dolegliwości należy wymienić: zaburzenia mowy, węchu, problemy z połykaniem, ból w obrębie kończyn. Występują skłonności do depresji, chorzy skarżą się na zaparcia, nadmierne ślinienie, pocenie się, spadki ciśnienia tętniczego krwi po przyjęciu pozycji stojącej, czy zaburzenia rytmu serca (często pod postacią zgłaszanych kołatań serca).
Reklama
Niestety do tej pory nie znaleziono leku, który prowadziłby do wyleczenia choroby Parkinsona – terapia opiera się na łagodzeniu objawów chorobowych.
Tzw. postępowanie niefarmakologiczne opiera się na edukacji pacjenta, stosowaniu kinezyterapii, zdrowym odżywianiu, czy tworzeniu grup samopomocy chorych.
Kiedy ujawniają się zaburzenia funkcjonowania chorego (przede wszystkim trudności z wykonywaniem zawodu) rozpoczyna się leczenie farmakologiczne. Popularnym i skutecznym preparatem jest lewodopa łagodząca objawy (po przejściu do mózgu substancja ta ulega przekształceniu w dopaminę, której brakuje w chorobie Parkinsona). Stosuje się również preparaty pobudzające receptory np. bromokryptynę, pergolid, ropinirol, kabergolinę, czy pramipeksol – szczególnie zalecane są u pacjentów w młodszym wieku (poniżej 70. roku życia). Kiedy terapia nie jest zadowalająca (pomimo zwiększania dawki leku) leczenie prowadzi się dwoma preparatami.
Z innych substancji chemicznych stosowanych u pacjentów wymienia się: amantadynę, tokapon i eltakapon oraz selegilinę. W przypadkach przebiegających z nasilonym drżeniem dobry efekt terapeutyczny uzyskuje się po włączeniu triheksyfenidylu i biperydenu.
Lewodopa jest najskuteczniejszym lekiem, jednak to stosowanie preparatów pobudzających receptory wiąże się z niższym ryzykiem wystąpienia działań niepożądanych, stąd ta grupa leków również znalazła zastosowanie w terapii choroby Parkinsona.
Innowacyjną metodą leczenia jest wykonywanie zabiegów operacyjnych, które polegają na zniszczeniu pewnych struktur mózgu lub wszczepieniu elektrody do stymulacji elektrycznej – stymulacja taka wywołuje podobne efekty, jak uszkadzanie, jednak nie powoduje nieodwracalnych zmian. Decyzja o kwalifikacji do takiego leczenia podejmowana jest szczególnie ostrożnie, po wykorzystaniu dostępnych metod leczenia.
Reklama
Rokowanie
Reklama
Niestety szacuje się, że u większości pacjentów (80-90%) choroba Parkinsona w ciągu 15 lat od zachorowania powoduje kalectwo lub zgon. Prowadzona terapia wydłuża okres zadowalającej sprawności średnio o 7-10 lat. Niekorzystnymi rokowniczo czynnikami są przede wszystkim: szybkie postępowanie zaburzeń ruchowych, starszy wiek w momencie zachorowania, inne schorzenia współistniejące, sztywność mięśniowa i spowolnienie ruchowe na początku choroby. U pacjentów, u których obserwuje się gorszą odpowiedź na preparaty zawierające lewodopę rokowanie również jest gorsze.
Niecharakterystyczna profilaktyka
Metody zapobiegania chorobie Parkinsona nie są skuteczne w zadowalającym stopniu. Ogólne zalecenia wskazują na zdrowe odżywianie, ćwiczenia umysłowe, przebywania w zdrowym środowisku. Udowodniono, że nikotyna wykazuje działanie protekcyjne, jednak nie zaleca się palenia tytoniu w profilaktyce, a wskazuje się na spożywanie produktów, które zawierają nikotynę (np. papryka). Istnieją również doniesienia o korzystnym wpływie kofeiny w zapobieganiu chorobie.
Ważna rehabilitacja
Jednym z istotnych etapów leczenia choroby Parkinsona jest właściwa rehabilitacja, która obejmuje: kinezyterapię, terapię mowy, czy terapię zajęciową. Początkowo zaleca się, aby ćwiczenia wykonywane były w krótkim czasie, z zachowanymi przerwami. Później stopniowo należy wydłużać czas ćwiczeń. Rehabilitację rozpoczyna się od wykonywania prostych ruchów, przechodząc następnie do bardziej złożonych, początkowo w pozycji siedzącej. Pomocne mogą okazać się skakanki, kijki do ćwiczeń, poduszki, piłki itp. Ważnym etapem rehabilitacji jest także terapia logopedyczna z usprawnianiem funkcji mięśni twarzy oraz uczestniczących w powstawaniu głosu.
Reklama
Podsumowanie
Reklama
Sztywność mięśni, spowolnienie ruchowe, zaburzenia chodzenia i utrzymania właściwej postawy, czy drżenie spoczynkowe są podstawowymi objawami choroby Parkinsona – schorzenia, którego jednoznacznej przyczyny do tej pory ustalić się nie udało. Wiadomo, że patologia dotyczy układu nerwowego – pewnych struktur mózgu odpowiedzialnych za chodzenie i koordynację ruchów. Leczenie? Tylko objawowe (podstawowym lekiem jest lewodopa). Niestety rokowanie nie jest korzystne u pacjentów, u których zdiagnozowana została choroba Parkinsona.
Autor:
lekarz Mariusz Kłos
Specjalista Neurolog
